Gregory of Antioch, Homily 2 on the Baptism of Christ, 5,6,9,10 (PG 88, 1876-1879,1881-1883)

Οὕτος ἐστιν ὁ τῶν ἐμῶν κόλπων μὴ χωρισθεὶς, καὶ τῆς Μαρίας τοὺς κόλπους καταλαβών· ὁ καὶ ἐν ἐμοὶ μένων ἀχωρίστως, καὶ ἐν ἐκείνῃ γενόμενος ἀπεριγράπτως· ὁ καὶ ἐν τοῖς οὐρανοῖς ὑπάρχων ἀδιαιρέτως, καὶ ἐν τῇ παρθενικῇ μήτρᾳ διαιτώμενος ἀμολύντως...

Οὗτός ἐστιν ὁ Υἱός μου ἀγαπητὸς, ἐν ᾧ εὐδόξησα. Οὐκ ἔστιν ἄλλος ὁ ἐμὸς Υἱος, καὶ ἄλλος ὁ τῆς Μαρίας Υἱός· οὐκ ἔστιν ἄλλος ὁ ἐν τῷ σπηλαίῳ καταβληθεὶς, καὶ ἄλλος ὁ παρὰ τῶν Μάγων προσκυνυθεὶς· οὐκ ἔστιν ἄλλος ὁ βαπτισθεὶς, καὶ ἄλλος ὁ μὴ βαπτισθείς· ἀλλ᾽ οὗτός ἐστιν ὁ Υἱός μου, οὗτος ὁ εἷς ὁ νοούμενος καὶ βλεπόμενος· εἷς ὁ ἀόρατος καὶ ὁρώμενος παρ᾽ ὑμῶν· ὁ ἀΐδιος καὶ πρόσκαιρος· ὁ αὐτὸς ὁμοούσιος ἐμοὶ τῇ θεότητι, καὶ ὁμοούσιος ὑμῖν τῇ ἀνθρωπότητι κατὰ πάντα χωρὶς ἁμαρτίας...

Οὗτός ἐστιν ὁ Υἱός μου καὶ ἀμνὸς, οὗτος ἱερεὺς καὶ ἱερρεῖον, ὁ αὐτὸς προσφέρων καὶ προσφερόμενος, ὁ αὐτὸς θυσία γενόμενος, καὶ αὐτὸς τὴν θυσίαν δεχόμενος.

Ταῦτα μὲν οὖν μετὰ τὸ βάπτισμα παρὰ τὸν Ἰορδάνην περὶ τοῦ Μονογενοῦς ἐμαρτύρησεν ὁ Πατήρ. Ὅτε δὲ βλεπόντων τῶν μαθητῶν ὁ Χριστὸς ἐν τῷ ὄρει μετεμορφήθη, καὶ τὸ πρόσωπον μαρμαρυγὰς ἀφῆκεν ἀποκρυπτούσας τὰς τοῦ ἡλίου μαρμαρυγὰς, καὶ τότε πάλιν τὴν αὐτὴν ἀφῆκε φωνήν· «Οὗτός ἐστιν ὁ Υἱὸς μου ὁ ἀγαπητὸς, ἐν ᾧ εὐδόκησα»...

Ἐὰν εἴπῃ· «Ὁ ἑωρακὼς ἐμὲ, ἑώρακε τὸν Πατέρα,» αὐτοῦ ἀκούετε ὡς ἐπαληθεύοντος τοὶς πράγμασιν. Ἐὰν εἴπῃ· «Ὁ πέμψας με Πατὴρ, μείζων μού ἐστιν,» τῇ οἰκονομίᾳ τῆς συγκαταβάσεως αὐτοῦ τὴν φωνὴν προσαρμόσατε. Ἑὰν εἴπῃ· «Τοῦτό ἐστιν τὸ σῶμά μου τὸ ὑπὲρ ὑμῶν κλώμενον εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν,» βλέπετε τὸ σῶμα τὸ δεικνύμενον παρ᾽ αὐτοῦ· βλέπετε τὸ ληφθὲν ἐξ ὑμῶν, καὶ γενόμενον αὐτοῦ, καὶ ὑπὲρ ὑμῶν συντριβόμενον. Ἐὰν εἴπῃ· «Τοῦτό ἐστιν τὸ αἶμά μου,» τοῦ λαλοῦντος ὑμῖν αἷμα νομίσητε, μὴ ἄλλου τινὸς παρ᾽ αὐτόν...

Ἐν εἰρήνῃ κέκληκεν ἡμὰς ὁ Θεὸς, οὐκ ἐν μάχῃ· ὡς ἐκλήθημεν, οὕτως ἐμμείνωμεν. Φρίξωμεν τὴν μυστικὴν τράπεζαν ἐν ᾗ τῶν οὐρανίων μυστηρίων μεταλαμβάνομεν· μὴ γινώμεθα κατὰ ταυτὸν ὁμοτράπεζοι, καὶ ἀλλήλων ἐπίβουλοι· μὴ ἐνταῦθα κοινωνικοὶ, καὶ ἔξω φιλόνεικοι, μὴ ἐνταῦθα ὁμόπιστοι, καὶ ἔξω ἑτερόφιλοι, ἵνα μὴ εἴπῃ καὶ περὶ ἡμῶν ὁ Κύριος· «Υἱοὺς ἐγέννησα, καὶ ὕψωσα, καὶ ἔθρεψα ἐκ τῆς ἐμῆς σαρκὸς, αὐτοὶ δέ με ἠθέτησαν.»

Αὐτὸς δὲ ὁ τῶν ὅλων Σωτὴρ, ὁ τῆς εἰρήνης δημιουργὸς,... τὸν ἀγελάρχην φυλάξειεν... αὐτὸς συναθροίσειεν εἰς τὰς ἑαυτοῦ μάνδρας τὰ πλανώμενα πρόβατα, ἵνα γένηται μία ποίμνη, ἕν ποιμνίον. Αὐτῷ ἡ δόξα καὶ τὸ κράτος εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.

Cycle C: Luke 3:15-16,21-22

San Hippolyte of Rome, Sermon on Epiphany (PG 10, 858-859)

Καὶ βαπτισθεὶς ὁ Ἰησοῦς εὐθέως ἀνέβη ἀπὸ τοῦ ὕδατος καὶ ἠνεῴχθησαν αὐτῷ οἱ οὐρανοί, καὶ ἰδοὺ τὸ πνεῦμα τοῦ θεοῦ κατέρχεται ἐν εἴδει περιστερᾶς καὶ ἔμεινεν ἐπ᾽ αὐτὸν καὶ φωνὴ ἐκ τῶν οὐρανῶν λέγουσα «Οὗτός ἐστιν ὁ υἱός μου ὁ ἀγαπητός, ἐν ᾧ ηὐδόκησα.» εἶδες, ἀγαπητέ, πόσων καὶ πηλίκων ἀγαθῶν ἐμέλλομεν ζημιοῦσθαι, εἰ εἶξεν ὁ κύριος τῇ τοῦ Ἰωάννου παρακλήσει καὶ παρῃτήσατο τὸ βάπτισμα. κεκλεισμένοι γὰρ ἦσαν πρὸ τούτου οἱ οὐρανοί, ἄβατον ἦν τὸ ἄνω χωρίον. ἐν τοῖς κάτω κατῄειμεν, ἐν τοῖς ἄνω δὲ οὐκ ἀνῄειμεν. μόνον δὲ ὁ δεσπότης ἐβαπτίσθη καὶ «τὸν παλαιὸν ἄνθρωπον ἀνεκαίνισεν» καὶ τὰ σκῆπτρα τῆς υἱοθεσίας αὐτῷ πάλιν ἐπίστευσεν. «εὐθέως γὰρ ἠνεῴχθησαν αὐτῷ οἱ οὐρανοί.» διαλλαγὴ γέγονε τῶν ὁρατῶν πρὸς τὰ ἀόρατα, ἐχαροποιήθησαν τὰ οὐράνια τάγματα, ἰάθη τὰ ἐπίγεια νοσήματα, ἐγνώσθη τὰ ἀπόρρητα πράγματα, ἐφιλιώθη τὰ ἐχθραίνοντα.

ἤκουες γὰρ τοῦ εὐαγγελιστοῦ λέγοντος «ἠνεῴχθησαν αὐτῷ οἱ οὐρανοί.» τριῶν παραδόξων πραγμάτων χάριν. τοῦ γὰρ νυμφίου Χριστοῦ βαπτιζομένου ἔδει τὸν οὐράνιον θάλαμον τὰς λαμπροφόρους ἀνοῖξαι πύλας. ὡσαύτως δὲ καὶ τοῦ ἁγίου πνεύματος ἐν εἴδει περιστερᾶς κατιόντος καὶ τῆς πατρῴας φωνῆς πανταχοῦ διαδιδομένης, ἔδει τὰς ἐπουρανίους πύλας ἐπηρμένας ὑπάρχειν. «καὶ ἰδοὺ ἠνεῴχθησαν αὐτῷ οἱ οὐρανοὶ καὶ φωνὴ ἐγένετο λέγουσα Οὗτός ἐστιν ὁ υἱός μου ὁ ἀγαπητός, ἐν ᾧ ηὐδόκησα.»

ἀγαπητὸς ἀγάπην γεννᾷ καὶ φῶς ἄϋλον «φῶς ἀπρόσιτον.» «οὗτός ἐστιν ὁ υἱός μου ὁ ἀγαπητὸς,» ὁ κάτω ἐπιφανεὶς καὶ τῶν πατρῴων κόλπων μὴ χωρισθείς. ἐπεφάνη, οὐκ ἐφάνη. ἄλλο γὰρ τὸ φανῆναι, ἐπειδὴ πρὸς τὸ φαινόμενον ὁ βαπτίζων τοῦ βαπτιζομένου προέχει. τούτου ἕνεκεν ὁ πατὴρ οὐρανόθεν τὸ ἅγιον πνεῦμα ἐπὶ τὸν βαπτιζόμενον κατέπεμπεν. ὥσπερ γὰρ ἐν τῇ κιβωτῷ τοῦ Νῶε διὰ περιστερᾶς μηνύεται «ἡ φιλανθρωπία τοῦ θεοῦ,» οὕτω καὶ νῦν τὸ ἐν εἴδει περιστερᾶς κατελθὸν πνεῦμα ὡς καρπὸν ἐλαίας βαστάσαν ἐπὶ τὸν μαρτυρούμενον κατέστη. διὰ τί; ἵνα καὶ τῆς πατρῴας φωνῆς τὸ βέβαιον γνωρισθῇ καὶ ἡ προφητικὴ πρόρρησις ἐκ πολλῶν τῶν χρόνων πιστωθῇ. ποία ταύτη; «φωνὴ κυρίου ἐπὶ τῶν ὑδάτων, ὁ θεὸς τῆς δόξης ἐβρόντησεν, κύριος ἐπὶ ὑδάτων πολλῶν.» ποία φωνή; «οὗτός ἐστιν ὁ υἱός μου ὁ ἀγαπητός, ἐν ᾧ ηὐδόκησα.» οὗτός ἐστιν ὁ τοῦ Ἰωσὴφ ὀνομαζόμενος υἱός, καὶ ἐμὸς μονογενὴς κατὰ τὴν θεϊκὴν οὐσίαν.

«οὗτός ἐστιν ὁ υἱός μου ὁ ἀγαπητός,» ὁ πεινῶν καὶ τρέφων μυριάδας, καὶ κοπιῶν καὶ ἀναπαύων τοὺς κοπιῶντας, ὁ μὴ ἔχων ποῦ τὴν κεφαλὴν κλῖναι καὶ πάντα ἐν τῇ χειρὶ βαστάζων, ὁ πάσχων καὶ τὰ πάθη ἰώμενος, ὁ ῥαπιζόμενος καὶ ἐλευθερίαν τῷ κόσμῳ δωρούμενος, ὁ τὴν πλευρὰν νυττόμενος καὶ τὴν πλευρὰν τοῦ Ἀδὰμ διορθούμενος.

ἀλλὰ συντείνατέ μοι τὸν νοῦν, παρακαλῶ, μετὰ ἀκριβείας· βούλομαι γὰρ ἐπὶ τὴν πηγὴν τῆς ζωῆς ἀναδραμεῖν καὶ θεάσασθαι τὴν πηγὴν τῶν ἰαμάτων πηγάζουσαν.

ὁ τῆς ἀθανασίας πατὴρ τὸν ἀθάνατον υἱὸν καὶ λόγον ἀπέστειλεν εἰς τὸν κόσμον, ὃς ἀφικόμενος εἰς τὸν ἄνθρωπον λούσασθαι ὕδατι καὶ πνεύματι, καὶ ἀναγεννήσας πρὸς ἀφθαρσίαν ψυχῆς τε καὶ σώματος, ἐνεφύσησεν ἡμῖν πνεῦμα ζωῆς, περιαμφιάσας ἡμᾶς ἀφθάρτῳ πανοπλίᾳ.

εἰ οὖν ἀθάνατος γέγονενὁ ἄνθρωπος, ἔσται καὶ θεός. εἰ δὲ θεὸς δι᾽ ὕδατος καὶ πνεύματος ἁγίου μετὰ τὴν τῆς κολυμβήθρας ἀναγέννησιν γίνεται, εὑρίσκεται καὶ συγκληρονόμος Χριστοῦ μετὰ τὴν ἐκ νεκρῶν ἀνάστασιν.

διὸ κηρύσσω λέγων Δεῦτε πᾶσαι αἱ πατριαὶ τῶν ἐθνῶν ἐπὶ τὴν τοῦ βαπτίσματος ἀθανασίαν· ζωὴν ὑμῖν εὐαγγελίζομαι τοῖς ἐν τῷ ζόφῳ τῆς ἀγνωσίας ἐνδιατρίβουσιν· δεῦτε εἰς ἐλευθερίαν ἐκ δουλείας, εἰς βασιλείαν ἐκ τυραννίδος, εἰς ἀφθαρσίαν ἐκ τῆς φθορᾶς. καὶ πῶς, φησίν, ἐλευσόμεθα; πῶς; δι᾽ ὕδατος καὶ ἁγίου πνεύματος. τοῦτο δέ ἐστιν τὸ ὕδωρ τὸ τῷ πνεύματι κοινωνοῦν, δι᾽ οὗ παράδεισος ποτίζεται, δι᾽ οὗ ἡ γῆ πιαίνεται, δι᾽ οὗ φυτὸν αὔξει, δι᾽ οὗ ζῷα τεκνογονεῖ καὶ, ἵνα πάντα συνελὼν εἴπω, δι᾽ οὗ ἀναγεννώμενος ζῳογονεῖται ἄνθρωπος, ἐν ᾧ καὶ ὁ Χριστὸς ἐβαπτίσατο, ἐν ᾧ καὶ τὸ πνεῦμα κατήρχετο ἐν εἴδει περιστερᾶς.

Cycle A: John 1:29-34.

Cyril of Alexandria, Commentary on John Book 2 (PG 73, 191-194)

Ἐχρῆν ἐξηγεῖσθαι τίς ὁ παρὼν, καὶ ἐπὶ τίσιν ἔχει τὴν κάθοδον ὁ πρὸς ἡμᾶς ἐξ οὐρανῶν ἀφιγμένος. «ἴδε» τοίνυν φησὶν «ὁ ἀμνὸς τοῦ Θεοῦ ὁ αἴρων τὴν ἁμαρτίαν τοῦ κόσμου,» ὃν ὁ προφήτης ἡμῖν Ἡσαΐας κατεσήμαινε λέγων «Ὡς πρόβατον ἐπὶ σφαγὴν ἤχθη, καὶ ὡς ἀμνὸς ἐναντίον τοῦ κείροντος αὐτὸν ἄφωνος,» ὃν καὶ πάλαι, φησὶν, ὁ διὰ Μωυσέως ἀνετύπου νόμος· ἀλλὰ τότε μὲν ἔσωζε μερικῶς, οὐκ εἰς ἅπαντας ἐκτείνων τὸν ἔλεον· τύπος γὰρ ἦν καὶ σκιά· νυνὶ δὲ ὁ πάλαι δι' αἰνιγμάτων ζωγραφούμενος, ὁ ἀληθινὸς ἀμνὸς, τὸ ἄμωμον ἱερεῖον, ὑπὲρ πάντων ἄγεται πρὸς σφαγὴν, ἵνα τοῦ κόσμου τὴν ἁμαρτίαν ἐλάσῃ, ἵνα τὸν τῆς οἰκουμένης ὀλοθρευτὴν ἀνατρέψῃ, ἵνα καταργήσῃ τὸν θάνατον ὑπὲρ πάντων ἀποθανὼν, ἵνα λύσῃ τὴν ἐφ' ἡμῖν κατάραν, ἵνα παύσηται λοιπὸν τό «Γῆ εἶ καὶ εἰς γῆν ἀπελεύσῃ,» ἵνα γένηται δεύτερος Ἀδὰμ, οὐκ ἀπὸ γῆς, ἀλλ' ἐξ οὐρανοῦ, καὶ ἀρχὴ γένηται τῇ ἀνθρώπου φύσει παντὸς ἀγαθοῦ, λύσις ἐπεισάκτου φθορᾶς, πρόξενος αἰωνίου ζωῆς, ἀναμορφώσεως τῆς εἰς Θεὸν ὑπόθεσις, εὐσεβείας καὶ δικαιοσύνης ἀρχὴ, ὁδὸς εἰς βασιλείαν οὐρανῶν·

«εἷς γὰρ ὑπὲρ πάντων ἀπέθανεν» ἀμνὸς, ὅλην ἀνασώζων τὴν ἐπὶ γῆς ἀγέλην τῷ Θεῷ καὶ Πατρὶ, εἷς ὑπὲρ πάντων, ἵνα πάντας ὑποτάξῃ Θεῷ, εἷς ὑπὲρ πάντων, ἵνα πάντας κερδάνῃ· ἵνα λοιπὸν οἱ πάντες «μηκέτι ἑαυτοῖς ζῶσιν, ἀλλὰ τῷ ὑπὲρ αὐτῶν ἀποθανόντι καὶ ἀναστάντι.»

ἐπειδὴ γὰρ ἦμεν ἐν πολλαῖς ἁμαρτίαις, διά τε τοῦτο χρεωστούμενοι θανάτῳ καὶ φθορᾷ, δέδωκεν ἀντίλυτρον ὑπὲρ ἡμῶν τὸν Υἱὸν ὁ Πατὴρ ἕνα ὑπὲρ πάντων, ἐπεὶ καὶ πάντα ἐν αὐτῷ, καὶ πάντων κρείττων ἐστίν· εἷς ἀπέθανεν ὑπὲρ πάντων, ἵνα οἱ πάντες ζήσωμεν ἐν αὐτῷ·

καταπιὼν γὰρ ὁ θάνατος τὸν ὑπὲρ πάντων Ἀμνὸν, πάντας ἐξήμεσεν ἐν αὐτῷ τε καὶ σὺν αὐτῷ. οἱ γὰρ πάντες ἦμεν ἐν τῷ δι' ἡμᾶς καὶ ὑπὲρ ἡμῶν ἀποθανόντι καὶ ἐγερθέντι Χριστῷ· καταργουμένης δὲ τῆς ἁμαρτίας, πῶς ἐνεδέχετο μὴ οὐχὶ πάντως καὶ τὸν ἐξ αὐτῆς καὶ δι' αὐτὴν καταργηθῆναι θάνατον; ἀποθανούσης δὲ τῆς ῥίζης, πῶς ἂν ἔτι λοιπὸν ὁ ἐξ αὐτῆς ἐσώθη βλαστός; διὰ ποίαν αἰτίαν ἐμέλλομεν ἀποθνήσκειν ἔτι τῆς ἁμαρτίας ἀναιρουμένης; οὐκοῦν ἑορτάζοντες λέγομεν ἐπὶ τῇ σφαγῇ τοῦ Ἀμνοῦ τοῦ Θεοῦ «Ποῦ ἡ δίκη σου θάνατε; ποῦ τὸ κέντρον σου ᾅδη;»

«Πᾶσα γὰρ ἀνομία,» καθάπερ ἔφη που ψάλλων ὁ μελῳδὸς, «ἐμφράξει τὸ στόμα αὐτῆς,» οὐκέτι κατηγορεῖν τῶν ἐξ ἀσθενείας ἡμαρτηκότων ἰσχύουσα. «Θεὸς γὰρ ὁ δικαιῶν, τίς ὁ κατακρίνων; Χριστὸς ἡμᾶς ἐξηγόρασεν ἐκ τῆς κατάρας τοῦ νόμου γενόμενος ὑπὲρ ἡμῶν κατάρα,» ἵνα ἡμεῖς τὴν ἐξ ἀνομίας ἀρὰν διαφύγωμεν.

Cycle A: Matthew 4:12-23

Caesarius of Arles, Sermon 104, 1,4 (CCL 104, 593-595)

Evangelica lectio, fratres carissimi, dum legeretur, audivimus: «paenitentiam,» inquid, «agite, adpropinquavit enim regnum caelorum.» Regnum caelorum christus est, quem cognitorem bonorum ac malorum et arbitrum omnium constat esse causarum. Praeveniamus itaque deum in confessione peccati, et ante iudicium omnes animae castigemus errores. Ad periculum autem pertinet, si nescias qualibet curatione emendare peccatum; praesertim cum nos causas neglegentiae intellegamus reddituros, paenitentiam agere debemus.

Agnoscite, dilectissimi, quanta sit circa nos dei nostri pietas, ut admissi criminis culpam ante iudicium velit satisfactione conponi; nam ideo semper iustus iudex ammonitionem praemittit, ne quando quidem ius severitatis exerceat. Non abs re est, dilectissimi, quod a nobis deus noster fontes exigit lacrimarum; ut, quod neglegentia perdidit, paenitentia reparet. Scit enim deus noster non semper hominem integro stare consilio: frequenter peccare corpore, aut vacillare sermone; ideo paenitentiae viam docuit, per quam possit et destructa corrigere, et lapsa reparare. Securus itaque de venia homo debet semper suspirare de culpa. Quamvis autem multis vulneribus condicio humana laboret, tamen nemo desperet: quia dominus satis largus est, circa omnes languentes misericordiae suae bona libenter inpendit...

Sed dicit forte aliquis in populo: cur timeam, qui nihil mali facio? audi de hoc iohannem apostolum praedicantem: «si dixerimus,» inquid, «quia peccatum non habemus, ipsi nos seducimus, et veritas in nobis non est.» Nemo ergo seducat vos, dilectissimi: pessimum genus est peccati, non intellegere peccata. Omnes quidem agnoscentes crimina sua reconciliari domino per paenitentiam possunt; nullus magis de peccatoribus plangi dignus est, quam qui putat se non habere quod plangat... unde ammoneo, dilectissimi, ut, iuxta quod scriptum est, «humilietis vos sub illa potentissima manu dei;» et quia nullus est sine peccato, nullus sit sine satisfactione: quia hoc ipso nocens est, si se innocentem esse praesumserit. Potest quis culpae minoris esse, sed inculpabilis nemo est: differentia quidem inter eos est, sed nemo est inmunis a reatu. Et ideo, dilectissimi, qui gravius offenderunt, fidelius veniam petant; qui autem a malis acerbioribus inpolluti sunt, orent ne polluantur: praestante domino nostro iesu christo, qui cum patre et spiritu sancto vivit et regnat in saecula saeculorum. Amen.

Cycle A: Matthew 5:1-12a

Hilary of Poitiers, Commentary on Matthew, 4:1-3,9 (PL 9, 931-934)

Christus in monte, quid.---Congregatis igitur pluribus turbis, montem conscendit, et docet: in paternae scilicet majestatis positus celsitudine, coelestis vitae praecepta constituit. Non enim aeternitatis instituta, nisi in aeternitate positus, tradidisset. Denique ita scriptum est: Aperuit os suum, et docebat eos. Locutum eum fuisse, promptius erat dicere. Sed quia in gloria paternae majestatis institerat, et aeternitatem docebat, idcirco ad motum Spiritus eloquentis obedisse ostenditur humani oris officium.

Humilitatis causae et praemium.---Beati pauperes spiritu; quoniam ipsorum est regnum coelorum. Exemplo Dominus docuerat humanae ambitionis gloriam relinquendam, dicens: Dominum Deum tuum adorabis, et illi soli servies. Et cum se per prophetas populum humilem et ad verba sua trementem praemonuisset esse electurum; in spiritus humilitate perfectae beatitudinis posuit exordium. Igitur humilia spirantes, id est, esse se homines recordantes, in coelestis regni possessione constituti, conscii sibi ex sordentibus ac tenuissimis se principiis coalitos in hanc formam perfecti corporis procreari, et in hunc sentiendi, contuendi, judicandi, agendi sensum, Deo profectum ministrante, procedere: nihil cuiquam suum esse, nihil proprium, sed cunctis dono parentis unius eadem et veniendi in vitam tribui primordia, et utendi ea substantiam ministrari: ac nos optimi illius, qui nobis sit ista largitus, exemplo, perfunctae in nos bonitatis ejus esse aemulos oportere; ut boni omnibus simus, communia omnia omnibus existimemus; nulla nos nec saecularis fastus insolentia, nec opum cupiditas, nec inanis gloriae ambitio corrumpat: sed subjecti Deo simus, et de communione vivendi in omnes communis vitae charitate teneamur, magnum etiam in eo, quod nati sumus, divinae bonitatis futurum profectum existimantes, cujus praemium atque honor praesentis vitae operibus sit merendus: atque ita per hanc spiritus humilitatem qua de Deo nobis meminerimus et indulta omnia, et deinceps potiora speranda, coelorum regnum erit nostrum.

Beati mites; quoniam ipsi haereditabunt terram. Mitibus terrae haereditatem pollicetur, id est, ejus corporis, quod ipse Dominus assumpsit habitaculum. Quia per mansuetudinem mentis nostrae habitaverit Christus in nobis, nos quoque gloria clarificati ejus corporis vestiemur...

Beati qui persecutionem patiuntur propter justitiam, et reliqua. Perfecta ad postremum eos beatitudine muneratur, quibus omnia pro Christo pati pronus affectus est: quia ipse justitia est. His igitur et regnum reservatur, et merces in coelo copiosa promittitur, qui in contemptu saeculi pauperes spiritu, et damnis rerum praesentium jacturisque probrosi, et adversus maledicta hominum coelestis justitiae confessores, ac deinceps gloriosi promissorum Dei martyres, omnem vitae usum testimonio aeternitatis ejus impenderint.

Cycle A: Matthew 5:13-16

John Chrysostom, "If your enemy is hungry", 2 (PG 51, 174)

Πῶς οἴεσθέ με ὀδυνᾶσθαι, ἀναμιμνησκόμενον ὅτι ἐν μὲν ταῖς πανηγύρεσι πελάγη θαλάττης μακρὰ μιμεῖται τῶν συνάξεων τὰ πλήθη, νῦν δὲ οὐδὲ τὸ πολλοστὸν τοῦ πλήθους ἐκείνου μέρος ἐνταῦθα συλλέγεται; Ποῦ νῦν εἰσιν οἱ διενοχλοῦντες ἡμᾶς ἐν ταῖς ἑορταῖς; Ἐκείνους ἐπιζητῶ, καὶ δι' ἐκείνους ὀδύρομαι, ἐννοῶν ὅσον πλῆθος ἀπόλλυται τῶν σωζομένων, ὅσην ἀδελφῶν ὑπομένω ζημίαν, πῶς εἰς ὀλίγους τὰ τῆς σωτηρίας περιίσταται, καὶ τὸ πλέον τοῦ σώματος τῆς Ἐκκλησίας μέρος νεκρῷ καὶ ἀκινήτῳ προσέοικε σώματι.

Καὶ τί πρὸς ἡμᾶς, φησί; Πρὸς ὑμᾶς μὲν οὖν μάλιστα τοὺς μὴ θεραπεύοντας, τοὺς μὴ παραινοῦντας καὶ συμβουλεύοντας, πρὸς ὑμᾶς οὐκ ἐπιτιθέντας ἀνάγκην, καὶ μετὰ βίας ἕλκοντας, καὶ τῆς πολλῆς ἀπάγοντας ῥᾳθυμίας. Ὅτι γὰρ οὐχ ἑαυτῷ χρήσιμον εἶναι χρὴ μόνον, ἀλλὰ καὶ πολλοῖς, ἐδήλωσεν ὁ Χριστὸς, ἅλας ἡμᾶς καὶ ζύμην καλέσας καὶ φῶς· ταῦτα δὲ ἑτέροις ἐστὶ χρήσιμα καὶ λυσιτελῆ. Καὶ γὰρ ὁ λύχνος οὐχ ἑαυτῷ φαίνει, ἀλλὰ τοῖς ἐν σκότῳ καθημένοις· καὶ σὺ λύχνος εἶ, οὐχ ἵνα τοῦ φωτὸς ἀπολαύσῃς μόνος, ἀλλ' ἵνα ἐκεῖνον τὸν πεπλανημένον ἐπαναγάγῃς.

Τί γὰρ ὄφελος λύχνου, ὅταν μὴ φαίνῃ τῷ ἐν τῷ σκότει καθημένῳ; τί δὲ ὄφελος Χριστιανοῦ, ὅταν μηδένα κερδάνῃ μηδὲ πρὸς ἀρετὴν ἐπαναγάγῃ;

Πάλιν τὸ ἅλας οὐχ ἑαυτὸ ἐπισφίγγει μόνον, ἀλλὰ καὶ τὰ σεσηπότα τῶν σωμάτων συστέλλει, καὶ οὐκ ἀφίησι διαῤῥυέντα ἀπολέσθαι. Οὕτω δὴ καὶ σὺ, ἐπειδὴ ἅλας σε κατεσκεύασεν ὁ Θεὸς πνευματικὸν, τὰ σεσηπότα μέλη, τουτέστι, τοὺς ῥᾳθύμους ἀδελφῶν καὶ βαναύσους ἐπίσφιγξον καὶ σύστειλον, καὶ τῆς ῥᾳθυμίας, ὥσπερ τινὸς σηπεδόνος, ἀπαλλάξας, ἕνωσον τῷ λοιπῷ σώματι τῆς Ἐκκλησίας.

Διὰ τοῦτό σε καὶ ζύμην ἐκάλεσε· καὶ γὰρ καὶ ἡ ζύμη οὐχ ἑαυτὴν ζυμοῖ, ἀλλὰ τὸ λοιπὸν φύραμα τὸ πολὺ καὶ ἄφατον ἡ μικρὰ καὶ βραχεῖα. Οὕτω δὴ καὶ ὑμεῖς· εἰ καὶ ὀλίγοι ἐστὲ κατὰ τὸν ἀριθμὸν, ἀλλὰ πολλοὶ καὶ δυνατοὶ τῇ πίστει καὶ τῇ κατὰ Θεὸν γίνεσθε σπουδῇ. Ὥσπερ οὖν ἡ ζύμη οὐκ ἀσθενεῖ διὰ τὴν βραχύτητα, ἀλλὰ περιγίνεται διὰ τὴν ἐγκειμένην αὐτῇ θερμότητα καὶ τὴν τῆς ποιότητος δύναμιν· οὕτω δὴ καὶ ὑμεῖς δυνήσεσθε πολλῷ πλείους πρὸς τὴν αὐτὴν ὑμῖν ἐπαναγαγεῖν σπουδὴν, ἂν θέλητε.

Cycle A: Matthew 5:17-37

Augustine of Hippo, Sermon on the Seromon on the Mount, 1,9,21 (CCL 35, 22-23)

Dico enim vobis quia, nisi abundaverit iustitia vestra plus quam scribarum et phariseorum, non intrabitis in regnum caelorum; id est nisi non solum illa minima legis praecepta impleveritis quae inchoant hominem, sed etiam ista quae a me adduntur, qui non veni solvere legem sed implere, non intrabitis in regnum caelorum.

Sed dicis mihi: Si de illis mandatis minimis, cum superius loqueretur dixit minimum vocari in regno caelorum, quisquis unum eorum solverit et secundum suam solutionem docuerit; magnum autem vocari, quisquis ea fecerit et sic docuerit, et ex eo iam in regno caelorum futurum esse quia magnus est, quid opus est addi praeceptis legis minimis, si iam in regno caelorum potest esse, quia magnus est quisquis ea fecerit et sic docuerit? Quapropter sic est accipienda illa sententia: Qui autem fecerit et docuerit sic, magnus vocabitur in regno caelorum, id est non secundum illa minima, sed secundum ea quae ego dicturus sum. Quae sunt autem ista?

Ut abundet iustitia, inquit, vestra super scribarum et phariseorum, quia nisi abundaverit, non intrabitis in regnum caelorum. Ergo qui solverit illa minima et sic docuerit, minimus vocabitur; qui autem fecerit illa minima et sic docuerit, non iam magnus habendus est et idoneus regno caelorum, sed tamen non tam minimus quam ille qui solvit. Ut autem sit magnus atque illi regno aptus, facere debet et docere sicut Christus nunc docet, id est ut abundet iustitia eius super scribarum et phariseorum.

Iustitia phariseorum est, ut non occidant; iustitia eorum qui intraturi sunt in regnum Dei, ut non irascantur sine causa. Minimum est ergo non occidere; et qui illud solverit, minimus vocabitur in regno caelorum. Qui autem illud impleverit ut non occidat, non continuo magnus erit et idoneus regno caelorum, sed tamen ascendit aliquem gradum.

Perficietur autem, si nec irascatur sine causa; quod si perfecerit, multo remotior erit ab homicidio. Quapropter qui docet ut non irascamur, non solvit legem ne occidamus sed implet potius, ut et foris, dum non occidimus, et in corde, dum non irascimur, innocentiam custodiamus.

Cycle A: Matthew 5:38-48

Cyprian of Carthage, Treatise on jealosy and envy, 12-13,15 (CSEL 3, 427-430)

Meminisse debemus quo uocabulo plebem suam christus appellet, quo titulo gregem suum nuncupet. Oues nominat, ut innocentia christiana ouibus aequetur: agnos uocat, ut agnorum naturam simplicem simplicitas mentis imitetur. Quid sub uestitu ouium lupus latitat, quid gregem christi qui christianum se mentitur infamat?

christi nomen induere et non per christi uiam pergere quid aliud quam praeuaricatio est diuini nominis, quam desertio itineris salutaris? quando ipse doceat et dicat eum ad uitam uenire qui mandata seruauerit et eum esse sapientem qui uerba eius audierit et fecerit, doctorem quoque eum maximum in regno caelorum uocari qui fecerit et sic docuerit, tunc praedicanti profuturum quod bene adque utiliter praedicatum fuerit, si id quod ore promitur factis sequentibus inpleatur.

Quid uero insinuauit crebrius discipulis suis dominus, quid inter monita salutaria et praecepta caelestia custodiendum magis seruandum que mandauit quam ut eadem dilectione qua discipulos ipse dilexit nos quoque inuicem diligamus? quomodo autem uel pacem domini uel caritatem tenet qui intercedente zelo nec pacificus potest esse nec carus?

ideo et apostolus paulus cum pacis et caritatis merita depromeret cum que adseueraret firmiter et doceret nec fidem sibi nec eleemosynas nec passionem quoque ipsam confessoris et martyris profuturam, nisi caritatis foedera integra adque inuiolata seruasset, adiecit et dixit: «caritas magnanima est, caritas benigna est, caritas non zelat,» docens scilicet et ostendens eum posse caritatem tenere quisque magnanimus fuerit et benignus et zeli ac liuoris alienus. Item alio loco cum moneret ut homo iam sancto spiritu plenus et natiuitate caelesti dei filius factus non nisi spiritalia et diuina sectetur, ponit et dicit: «et ego quidem, fratres, non potui uobis loqui quasi spiritalibus sed quasi carnalibus, quasi infantibus in christo. Lacte uos potaui, non cibo. Nondum enim poteratis, sed neque nunc potestis. Adhuc enim estis carnales. Vbi enim in uobis zelus et contentio et dissensiones, nonne carnales estis et secundum hominem ambulatis?»...

Hoc est enim mutasse quod fueras et coepisse esse quod non eras, ut in te diuina natiuitas luceat, ut ad patrem deum deifica disciplina respondeat, ut honore et laude uiuendi deus in homine clarescat ipso exhortante et monente et eis qui se clarificant uicem mutuam pollicente. Eos, inquit, qui clarificant me clarificabo, et qui spernit me spernetur. Ad quam clarificationem formans nos ac praeparans dominus et filius dei similitudinem dei patris insinuans in euangelio suo dicit: audistis quia dictum est: diliges proximum tibi et odibis inimicum tibi. Ego autem dico uobis: diligite inimicos uestros et orate pro his qui uos persecuntur, ut sitis similes patris uestri qui in caelis est, qui solem suum oriri facit super bonos et malos et pluit super iustos et iniustos. Si hominibus laetum est et gloriosum filios habere consimiles et tunc magis generasse delectat, si ad patrem liniamentis paribus suboles subsiciua respondeat, quanto maior in deo patre laetitia est, cum quis sic spiritaliter nascitur, ut in actibus eius et laudibus diuina generositas praedicetur. Quae iustitiae palma est, quae corona esse te talem, de quo deus non dicat: filios generaui et exaltaui, ipsi autem me spreuerunt. Conlaudet te potius christus et inuitet ad praemium dicens: uenite, benedicti patris mei, percipite regnum quod uobis paratum est ab origine mundi.

Cycle A: Matthew 6:24-34

Cyril of Alexandria, Homily 62 on Luke (CSCO t. 70, 160-164) Quidnam igitur per illa (verba) eos discere velit aut ut faciant eligere? Hoc certe: quia oportet eos omnem spem cibi in illo ponere et meminisse huius sancti qui dixerit: Iacta super Dominum curam tuam et ipse te enutriet. Ipse enim largitur sanctis ea quae ad vitam sufficiunt, nec mentitur certe dicens: Ne solliciti sitis animae vestrae quid manducetis et quid bibatis, neque corpori vestro quid induamini. Scit enim Pater vester quia his omnibus indigetis. Quaerite autem primum iustitiam eius et haec omnia adicientur vobis. Nam vere utile erat etiam et necessarium illos qui apostolicis dignitatibus decorantur, mentem habere haud divitiarum cupidam et a muneribus congregandis procul abhorrere, satis esse eis autem potius id quod a Deo vinit: Radix enim omnium malorum est cupiditas, sicut scriptum est. Oportebat igitur eos omnimodo evadere et liberatos esse ab illa quae est radix et nutrix omnium malorum, et ut ita dicam, omnem diligentiam consumere in studiis necessariis: Satanae ne subigantur ut, extra mundanam sollicitudinem ambulantes, spernant quidem ea quae sunt carnis desiderent autem tantum ea quae Deus vult. Quemadmodum enim fortiores milites ad pugnam egredientes, ne quidquam quidem ferunt secum aliud nisi arma tantum ad bellum necessaria, ita quos mittebat Christus ad opitulandum terrae et ad colluctationem suscipiendam pro periclitantibus adversus rectores mundi tenebrarum harum, immo et adversus Satanam ipsum, eos oportebat liberatos esse ab aerumnis mundi huius et ab omni sollicitudine mundana, ita ut bene praecincti et arma spiritualia habentes, viriliter praeliarentur adversus eos qui obsistunt gloriae Christi et diripuerunt quod est sub caelo; nam causae fuerunt ut habitantes illud adorarent creaturam extra creatorem et cultum afferrent elementis mundi. Habentes igitur clypeum fidei et loricam iustitiae gladiumque Spiritus, quod is verbum Dei, oportebat intolerabiles essent hostibus, nihil maculae aut culpae digni post se trahentes, id est, cupiditatem possessionum, quaestus improbos colligere, sollicitosque esse de illis, quia hoc evellit mentem humanam a vita Deo gratam nec sinit eam sursum ad eum ascendere, sed potius deprimit eam in animum volitantem ad humum et terrenum.

Syriac source:

Cycle A: Matthew 7:21-27

Epiphanius the Latin, Commentary on the Gospels, Homily 21 (PLS 3, 854-855)

«Arbor bona bonos fructus facit et mala arbor malos fuctus facit.» Ex fructu enim arbor cognoscitur. Si ergo sumus arbores boni, id est homines iusti, pii, fideles, misericordes, faciamus fructus iustitiae et sanctitatis, quia, si fuerimus arbores malae. id est homines impii, dolosi, cupidi et peccatores, excidemur, id est in die iudicii divino gladio bis acuto, et in igni aeterno mittemur. Ibi enim erit discretio boni et mali, sicut in presenti audistis lectione: «Omnis qui audit verba mea el facit ea, adsimilabitur viro sapienti, qui aedificavit domum suum supra petram; descendit pluvia, venerunt flumina, flaverunt venti et inruerunt in domum illam, et non cecidit; fundata enim erat super petram.»

Dominus enim noster, qui nos usque in fìnem immobiles et in aeternum non per otium sed per laborem salvos esse desiderat, post omnes beatitudines vel innumerabilia praecepta novissime hanc conclusit parabolam, ut hic salvus sit, qui perseveraverit usque in finem.

Domum enim, quam signifìcat aedificatam supra petram, quae nullis adversis tempestatibus potuit moveri, fìdem nostram in Christo fìrmam ostendere voluit, quae nullis diaboli temptationibus commovetur. Sed armis spiritalibus repugnando triumphato hoste coronam accipere mereamur. Ergo domus est sancta ecclesia vel fides nostra, quae est supra Christi nomen fundata, sicut ipse dominus ait ad beatum apostolum Petrum: «Tu es Petrus, et super hanc petram aedificabo ecclesiam meam, et portae inferi non  praevalebunt aduersus eam»...

Ergo, dilectissimi nobis, dum tempus est aedificandi, fundemus in Christo fidem nostram et intrinsecus sanctis repleamur operibus, ut, cum venerit tempestas, qui est hostis occultus, confrangatur potius quam evertat. Et nunc hostis nobiscum est, intus in pectore latet, sicut ait apostolus: «Aduersarius vester diabolus tamquum leo rugiens circuit quaerens, quem devoret»... Unde, dilectissimi nobis, qui in prosperis sapienter et fìrmiter aedifìcaverit, in adversis non tantum fortior sed et laudabilior invenitur, quia, «cum probatus fuerit, accipiet coronem uitae, quam promisit deus diligentibus se»...

Unde, dilectissimi, vigilandum est, satis agendum est, laborandum est, dummodo per Christum adversa superemus et aeterna prospera consequamur.

Cycle A: Matthew 9:9-13

Augustine of Hippo, Commentary on Psalm 58, 7 (CCL, 39, 733-734)

Sunt et alii fortes, non de divitiis, non de viribus corporis, non de aliqua in tempore praecellenti potentia dignitatis, sed praesumentes de iustitia sua. Hoc genus fortium cavendum, metuendum, aversandum, non imitandum: praesumentium, inquam, non de corpore, non de opibus, non de genere, non de honore; omnia enim ista quis non videat temporalia, fluxa, caduca, volatica? sed praesumentium de iustitia sua. Talis fortitudo impedivit Iudaeos ne per foramen acus intrarent.

Cum enim de se praesumunt quod iusti sint, et tamquam sani sibi videntur, medicinam recusaverunt, et ipsum medicum necaverunt. Tales ergo fortes, non infirmos, non venit vocare qui dixit: Non est opus sanis medicus, sed male habentibus. Non veni vocare iustos, sed peccatores in poenitentiam. Isti erant fortes qui insultabant discipulis Christi, quia magister eorum ad infirmos intrabat, et convivabatur cum infirmis.

Quare, inquiunt, magister vester cum publicanis et peccatoribus manducat? O fortes quibus medicus opus non est! Fortitudo ista non sanitatis est, sed insaniae. Nam et phreneticis nihil fortius, valentiores sunt sanis: sed quanto maiores vires, tanto mors vicinior. Avertat ergo Deus ab imitatione nostra fortes istos.

Timendum est enim ne eos quisque velit imitari. Doctor autem humilitatis, particeps nostrae infirmitatis, donans participationem suae divinitatis, ad hoc descendens ut viam doceret et via fieret, maxime suam humilitatem nobis commendare dignatus est; et ideo a servo baptizari non dedignatus est, ut nos doceret confiteri peccata nostra, et infirmari ut fortes simus, habere potius Apostoli vocem dicentis: Quando infirmor, tunc potens sum.

Quomodo ergo noluit esse fortis. Isti autem qui fortes esse voluerunt, id est, qui de sua virtute praesumere voluerunt tamquam iusti, offenderunt in lapidem offensionis: et haedus visus est eis Agnus, et quia veluti haedum occiderunt, ab Agno redimi non meruerunt. Ipsi sunt ergo fortes, qui irruerunt super Christum, commendantes iustitiam suam. Audite fortes istos: Cum quidam Ierosolymitae dicerent, missi ab eis ad apprehendendum Christum, et non audentes apprehendere (quia quando voluit, tunc apprehensus est, qui vere fortis erat): Quare ergo, inquiunt, non eum potuistis apprehendere? Et responderunt: Nemo unquam hominum sic locutus est, sicut ille. Et illi fortes: Numquid aliquis Pharisaeorum in illum credidit, aut aliquis Scribarum, nisi populus iste nesciens Legem.

Praeposuerunt se turbae infirmae ad medicum currenti: unde, nisi quia ipsi fortes erant? et fortitudine sua, quod est gravius, omnem etiam turbam in se traduxerunt, et medicum omnium occiderunt. Sed et ille eo quod occisus est, de sanguine suo medicamentum fecit aegrotis.

Cycle A: Matthew 9:36—10, 8

Augustine of Hippo, Treatise 15 on John, 32 (CCL 36, 163-164)

In opus [Christus] feruebat, et operarios mittere disponebat... ergo messores missurus est. «in hoc enim est uerbum uerum, quia alius est qui metit, alius qui seminat, ut et qui seminat simul gaudeat et qui metit. ego misi uos metere quod uos non laborastis; alii laborauerunt, et uos in laborem eorum introistis.» quid ergo? messores misit, non seminatores? quo messores? ubi iam alii laborauerunt. nam ubi iam laboratum erat, utique seminatum erat; et quod seminatum erat, iam maturum erat factum, falcem et trituram desiderabat.

quo ergo erant messores mittendi? ubi iam prophetae praedicauerant; ipsi enim seminatores... alii seminauerunt, et uos in labores eorum introistis. qui laborauerunt? ipse abraham, isaac, et iacob. legite labores eorum; in omnibus laboribus eorum prophetia christi; et ideo seminatores. moyses et ceteri patriarchae et omnes prophetae, quanta pertulerunt in illo frigore quando seminabant? ergo iam in iudaea messis parata erat. merito ibi tamquam matura seges fuit, quando tot hominum millia pretia rerum suarum afferebant, et ad pedes apostolorum ponentes, expeditis humeris a sarcinis saecularibus, christum dominum sequebantur. uere matura messis.

quid inde factum est? de ipsa messe eiecta sunt pauca grana, et seminauerunt orbem terrarum, et surgit alia messis quae in fine saeculi metenda est. de ista messe dicitur: qui seminant in lacrymis, in gaudio metent. ad istam ergo messem non apostoli, sed angeli mittentur: messores, inquit, angeli sunt. ista ergo messis crescit inter zizania, et exspectat purgari in fine. illa uero messis iam matura erat, quo prius missi sunt discipuli, ubi prophetae laborauerunt. sed tamen, fratres, uidete quid dictum sit: simul gaudeat et qui seminat et qui metit. dispares temporis labores habuerunt; sed gaudio pariter perfruentur, mercedem simul accepturi sunt uitam aeternam.

Cycle A: Matthew 10:26-33

Athanasius of Alexandria, The incarnation of the Word, 29-30 (PG 25, 146-147)

Εἰ δὲ τῷ σημείῳ τοῦ σταυροῦ καὶ τῇ πίστει τῇ εἰς Χριστὸν καταπατεῖται ὁ θάνατος, δῆλον ἂν εἴη παρὰ ἀληθείᾳ δικαζούσῃ, μὴ ἄλλον εἶναι ἀλλ' ἢ αὐτὸν τὸν Χριστόν, τὸν κατὰ τοῦ θανάτου τρόπαια καὶ νίκας ἐπιδειξάμενον, κἀκεῖνον ἐξασθενῆσαι ποιήσαντα. Καὶ εἰ πρότερον μὲν ἴσχυεν ὁ θάνατος, καὶ διὰ τοῦτο φοβερὸς ἦν, ἄρτι δὲ μετὰ τὴν ἐπιδημίαν τοῦ Σωτῆρος καὶ τὸν τοῦ σώματος αὐτοῦ θάνατον καὶ τὴν ἀνάστασιν καταφρονεῖται, φανερὸν ἂν εἴη παρ' αὐτοῦ τοῦ ἐπὶ τὸν σταυρὸν ἀναβάντος Χριστοῦ κατηργῆσθαι καὶ νενικῆσθαι τὸν θάνατον.

Ὡς γὰρ ἐὰν μετὰ νύκτα γένηται ἥλιος, καὶ πᾶς ὁ περίγειος τόπος καταλάμπηται ὑπ' αὐτοῦ, πάντως οὐκ ἔστιν ἀμφίβολον, ὅτι ὁ τὸ φῶς ἐφαπλώσας ἥλιος πανταχοῦ, αὐτός ἐστιν ὁ καὶ τὸ σκότος ἀπελάσας καὶ τὰ πάντα φωτίσας· οὕτως τοῦ θανάτου καταφρονηθέντος καὶ καταπατηθέντος ἀφ' οὗ γέγονεν ἡ τοῦ Σωτῆρος ἐν σώματι σωτήριος ἐπιφάνεια καὶ τὸ τέλος τοῦ σταυροῦ, πρόδηλον ἂν εἴη, ὅτι αὐτός ἐστιν ὁ Σωτὴρ ὁ καὶ ἐν σώματι φανείς, ὁ τὸν θάνατον καταργήσας, καὶ κατ' αὐτοῦ τρόπαια καθ' ἡμέραν ἐν τοῖς ἑαυτοῦ μαθηταῖς ἐπιδεικνύμενος.

Ὅταν γὰρ ἴδῃ τις ἀνθρώπους ἀσθενεῖς ὄντας τῇ φύσει, προπηδῶντας εἰς τὸν θάνατον, καὶ μὴ καταπτήσσοντας αὐτοῦ τὴν φθοράν, μηδὲ τὰς ἐν ᾅδου καθόδους δειλιῶντας, ἀλλὰ προθύμῳ ψυχῇ προκαλουμένους αὐτόν, καὶ μὴ πτήσσοντας βασάνους, ἀλλὰ μᾶλλον τῆς ἐνταῦθα ζωῆς προκρίνοντας διὰ τὸν Χριστὸν τὴν εἰς τὸν θάνατον ὁρμήν· ἢ καὶ ἐὰν θεωρός τις γένηται ἀνδρῶν καὶ θηλειῶν καὶ παίδων νέων ὁρμώντων καὶ ἐπιπηδώντων εἰς τὸν θάνατον διὰ τὴν εἰς Χριστὸν εὐσέβειαν, τίς οὕτως ἐστὶν εὐήθης ἢ τίς οὕτως ἐστὶν ἄπιστος, τίς δὲ οὕτως τὴν διάνοιαν πεπήρωται, ὡς μὴ νοεῖν καὶ λογίζεσθαι, ὅτι ὁ Χριστός, εἰς ὃν μαρτυροῦσιν οἱ ἄνθρωποι, αὐτὸς τὴν κατὰ τοῦ θανάτου νίκην ἑκάστῳ παρέχει καὶ δίδωσιν, ἐξασθενεῖν αὐτὸν ποιῶν ἐν ἑκάστῳ τῶν αὐτοῦ τὴν πίστιν ἐχόντων καὶ τὸ σημεῖον τοῦ σταυροῦ φορούντων.

Καὶ γὰρ ὁ τὸν ὄφιν βλέπων καταπατούμενον, εἰδὼς αὐτοῦ μάλιστα τὴν προτέραν ἀγριότητα, οὐκ ἀμφιβάλλει λοι πὸν ὅτι νεκρός ἐστι καὶ τέλεον ἐξησθένησεν, ἐκτὸς εἰ μὴ τὴν διάνοιαν ἀπεστράφη, καὶ οὐδὲ τὰς τοῦ σώματος αἰσθήσεις ὑγιαινούσας ἔχει. Τίς γὰρ καὶ λέοντα παιζόμενον ὑπὸ παιδίων ὁρῶν, ἀγνοεῖ τοῦτον ἢ νεκρὸν γενόμενον ἢ πᾶσαν ἀπολέσαντα τὴν ἑαυτοῦ δύναμιν; Ὥσπερ οὖν ταῦτα ἀληθῆ εἶναι τοῖς ὀφθαλμοῖς ἔξεστιν ὁρᾶν, οὕτως παιζομένου καὶ καταφρονουμένου τοῦ θανάτου ὑπὸ τῶν εἰς Χριστὸν πιστευόντων, μηκέτι μηδεὶς ἀμφιβαλλέτω, μηδὲ γινέσθω τις ἄπιστος, ὅτι ὑπὸ Χριστοῦ κατήργηται ὁ θάνατος, καὶ ἡ τούτου φθορὰ διαλέλυται καὶ πέπαυται....

Τοῦ μὲν οὖν κατηργῆσθαι τὸν θάνατον, καὶ τρόπαιον εἶναι κατ' αὐτοῦ τὸν Κυριακὸν σταυρόν, οὐ μικρὸς ἔλεγχος τὰ προειρημένα. Τῆς δὲ γενομένης λοιπὸν ἀθανάτου ἀναστάσεως τοῦ σώματος παρὰ τοῦ κοινοῦ πάντων Σωτῆρος καὶ Ζωῆς ὄντως Χριστοῦ, ἐναργε στέρα τῶν λόγων ἡ διὰ τῶν φαινομένων ἀπόδειξίς ἐστι τοῖς τὸν ὀφθαλμὸν τῆς διανοίας ἔχουσιν ὑγιαίνοντα.

Εἰ γὰρ κατήργηται ὁ θάνατος, ὡς ὁ λόγος ἔδειξε, καὶ διὰ τὸν Κύριον πάντες αὐτὸν καταπατοῦσι, πολλῷ πλέον αὐτὸς αὐτὸν πρῶτος κατεπάτησε τῷ ἰδίῳ σώματι καὶ κατήργησεν αὐτόν. Τοῦ δὲ θανάτου νεκρωθέντος ὑπ' αὐτοῦ, τί ἔδει γενέ σθαι ἢ τὸ σῶμα ἀναστῆναι, καὶ τοῦτο δειχθῆναι κατ' αὐτοῦ τρόπαιον; Ἢ πῶς γὰρ ἂν ἐφάνη καταργηθεὶς ὁ θάνα τος, εἰ μὴ τὸ σῶμα τὸ κυριακὸν ἦν ἀναστάν; εἰ δέ τῷ μὴ αὐτάρκης ἡ ἀπόδειξις αὕτη περὶ τῆς ἀναστάσεως αὐτοῦ, κἂν ἐκ τῶν ἐν ὄψει γενομένων πιστούσθω τὸ λεγόμενον.

Εἰ γὰρ δὴ νεκρός τις γενόμενος οὐδὲν ἐνεργεῖν δύναται, ἀλλὰ μέχρι τοῦ μνήματός ἐστιν αὐτῷ ἡ χάρις, καὶ πέπαυται λοιπόν, μόνων δὲ τῶν ζώντων εἰσὶν αἱ πράξεις καὶ αἱ πρὸς τοὺς ἀνθρώπους ἐνέργειαι, ὁράτω δὴ ὁ βουλόμενος καὶ γενέσθω δικαστὴς ἐκ τῶν ὁρωμένων τὴν ἀλήθειαν ὁμολογῶν. Τοσαῦτα γὰρ τοῦ Σωτῆρος ἐνεργοῦντος ἐν ἀνθρώποις, καὶ καθ' ἡμέραν πανταχόθεν ἀπό τε τῶν τὴν Ἑλλάδα καὶ τὴν βάρβαρον οἰκούντων τοσοῦτον πλῆθος ἀοράτως πείθοντος εἰς τὴν ἑαυτοῦ πίστιν παρελθεῖν, καὶ πάντας ὑπακούειν τῇ αὐτοῦ διδασκαλίᾳ· ἆρ' ἔτι τις τὴν διάνοιαν ἀμφίβολον ἕξει εἰ γέγονεν ἀνάστασις ὑπὸ τοῦ Σωτῆρος, καὶ ζῇ ὁ Χριστός, μᾶλλον δὲ αὐτός ἐστιν ἡ Ζωή;.

Cycle A: Matthew 10:37-42

Augustine of Hippo, Sermon 96, 1-4 (PL 38, 584-586)

Durum uidetur et graue quod dominus imperauit, ut si quis eum uult sequi, abneget se ipsum. sed non est durum nec graue quod ille imperat, qui adiuuat ut fiat quod imperat. nam et illud uerum est quod ei dicitur in psalmo: propter uerba labiorum tuorum ego custodiui uias duras. et illud uerum est quod ipse dixit: iugum meum lene est, et onus meum leue est. quidquid enim durum est in praeceptis, ut sit lene, charitas facit.

nouimus quanta ipse amor faciat. plerumque etiam ipse amor reprobus atque lasciuus est: quanta homines dura perpessi sunt, quanta indigna et intolerabilia pertulerunt, ut peruenirent ad id quod amauerunt...

cum ergo tales sint homines plures, quales sunt amores, nihil que aliud curae esse debeat quomodo uiuatur, nisi ut quod amandum est eligatur; quid miraris, si ille qui diligit christum, et qui uult sequi christum, amando negat se ipsum? si enim perit homo amando se, profecto inuenitur negando se...

quis nolit illo sequi christum, ubi summa est felicitas, summa pax, perpetua securitas? bonum est illo eum sequi: sed uiuendum est qua. etenim uerba ista dominus iesus non tunc dicebat, quando a mortuis iam resurrexerat. nondum erat passus, uenturus erat ad crucem, uenturus ad exhonorationem, ad contumelias, ad flagella, ad spinas, ad uulnera, ad insultationes, opprobria, mortem. quasi exasperata est uia: pigrum te facit: non uis sequi. sequere. asperatum est quod sibi homo fecit, sed contritum est quod christus redeundo calcauit.

nam quis non uelit ire ad exaltationem? omnes delectat celsitudo: sed humilitas gradus est. quid tendis pedem ultra te? cadere uis, non ascendere. a gradu incipe, et ascendisti. istum gradum humilitatis nolebant attendere duo illi discipuli, qui dicebant: domine, iube ut unus nostrum in regno tuo sedeat ad dexteram tuam, et alius ad sinistram tuam. sublimitatem quaerebant, gradum non uidebant. dominus autem ostendit gradum. quid enim respondit? potestis bibere calicem quem ego bibiturus sum? qui quaeritis apicem sublimitatis, potestis bibere calicem humilitatis? ideo non utcumque ait, abneget seipsum, et sequatur me; sed addidit, tollat crucem suam, et sequatur me.

quid est, tollat crucem suam? ferat quidquid molestum est: sic me sequatur. cum enim coeperit me moribus et praeceptis meis sequi, multos habebit contradictores, multos habebit prohibitores, multos habebit dissuasores, et hoc de ipsis quasi comitibus christi. cum christo ambulabant, qui caecos clamare prohibebant. siue ergo minas, siue blandimenta, siue quaslibet prohibitiones, si sequi uis, in crucem uerte; tolera, porta, noli succumbere. uidentur his uerbis domini exhortata martyria. si persecutio est, nonne pro christo debent cuncta contemni?

Cycle A: Matthew 11:25-30

John Chrysostom, Homily 1 on the cross and the thief, 5 (PG 49, 405-408)

Εἰ μὴ γὰρ οἷός τε ἦς μιμήσασθαι, πῶς ἔλεγε, «Μάθετε ἀπ' ἐμοῦ, ὅτι πρᾶός εἰμι καὶ ταπεινὸς τῇ καρδίᾳ;» Εἰ μὴ δυνατὸν ἦν μιμήσασθαι, οὐκ ἂν ἔλεγεν ὁ Παῦλος· «Μιμηταί μου γίνεσθε, καθὼς κἀγὼ Χριστοῦ.»

Πλὴν ἀλλ' οὐ βούλει τὸν Δεσπότην μιμήσασθαι; μίμησαι τὸν σύνδουλον, Στέφανον λέγω τὸν ἀπόστολον· καὶ γὰρ ἐκεῖνος τὸν Δεσπότην ἐμιμήσατο. Καὶ καθάπερ ὁ Χριστὸς μεταξὺ τῶν σταυρούντων, ἀφεὶς τὸν σταυρὸν, ἀφεὶς τὰ καθ' ἑαυτὸν, ὑπὲρ τῶν σταυρούντων παρακαλεῖ τὸν Πατέρα· οὕτω καὶ ὁ δοῦλος μεταξὺ τῶν λιθαζόντων, βαλλόμενος ὑπὸ πάντων, δεχόμενος τὰς βολὰς τῶν λίθων, καὶ τὰς ὀδύνας τὰς ἐκ τούτων γινομένας ἀφεὶς, ἔλεγε· «Κύριε, μὴ στήσῃς αὐτοῖς τὴν ἁμαρτίαν ταύτην»...

Βούλει σοι δείξω καὶ ἄλλον σύνδουλον πολλῷ μείζονα ἐκείνου παθόντα; Ὁ Παῦλός φησιν· «Ὑπὸ Ἰουδαίων τρὶς ἐῤῥαβδίσθην, ἅπαξ ἐλιθάσθην, νυχθήμερον ἐν τῷ βυθῷ πεποίηκα.» Τί οὖν μετὰ ταῦτα; «Ηὐχόμην,» φησὶν, «αὐτὸς ἀνάθεμα εἶναι ὑπὲρ τῶν ἀδελφῶν μου, τῶν συγγενῶν μου κατὰ σάρκα.» Θέλεις καὶ ἄλλον ἰδεῖν, οὐκ ἀπὸ τῆς Καινῆς, ἀλλ' ἀπὸ τῆς Παλαιᾶς; Τοῦτο γάρ ἐστι μάλιστα τὸ θαυμαστὸν, ὅτι ὅπου οὐκ ἐκελεύοντο τοὺς ἐχθροὺς φιλεῖν, ἀλλ' ὀφθαλμὸν ἐκκόπτειν ἀντ' ὀφθαλμοῦ, καὶ ὀδόντα ἀντὶ ὀδόντος, καὶ τοῖς ἴσοις ἀμείψασθαι κακοῖς, πρὸς ἀποστολικὴν ἔφθασαν φιλοσοφίαν. Ἄκουσον τί φησιν ὁ Μωϋσῆς, ὁ λιθασθεὶς ὑπὸ τῶν Ἰουδαίων πολλάκις, καὶ καταφρονηθεὶς ὑπ' αὐτῶν· «Εἰ μὲν ἀφίης αὐτοῖς τὴν ἁμαρτίαν, ἄφες· εἰ δὲ μὴ, κἀμὲ ἐξάλειψον ἐκ τῆς βίβλου ἧς ἔγραψας.» Ὁρᾷς ἕκαστον τὴν τῶν ἄλλων ἀσφάλειαν πρὸ τῆς οἰκείας σωτηρίας τιθέμενον; Οὐδὲν ἥμαρτες· καὶ τί βούλει κοινωνῆσαι αὐτοῖς τῆς τιμωρίας; Ὅτι οὐ σφόδρα αἰσθάνομαι, φησὶ, τῆς εὐπραγίας, ἑτέρων πασχόντων κακῶς...

Ποίας οὖν τύχωμεν συγγνώμης, εἰπέ μοι. τοῦ Δεσπότου, τῶν δούλων, τῶν ἀπὸ τῆς Καινῆς, τῶν ἀπὸ τῆς Παλαιᾶς, πάντων ἡμᾶς ὠθούντων εἰς τὴν ὑπὲρ τῶν ἐχθρῶν εὐχὴν, αὐτοὶ τὸ ἐναντίον ποιοῦντες, καὶ κατὰ τῶν ἐχθρῶν εὐχόμενοι; Μὴ, παρακαλῶ, μὴ, ἀδελφοί. Καὶ γὰρ ὅσῳ πλείονα τὰ παραδείγματα, τοσούτῳ, ἐὰν μὴ μιμησώμεθα, μείζων ἡ κόλασις. Μεῖζον τὸ ὑπὲρ τῶν ἐχθρῶν εὔχεσθαι τοῦ ὑπὲρ τῶν φίλων· οὐδὲ γὰρ οὕτως ὑμᾶς ὠφελεῖ ἐκεῖνο, ὡς τοῦτο. «Ἐὰν γὰρ φιλῆτε τοὺς φιλοῦντας ὑμᾶς, οὐδὲν μέγα ποιεῖτε, φησί· καὶ γὰρ οἱ τελῶναι τὸ αὐτὸ ποιοῦσιν.»

Ὥστε ἐὰν ὑπὲρ τῶν φίλων εὐξώμεθα, οὐδέπω τῶν ἐθνικῶν ἢ τελωνῶν ἐγενόμεθα βελτίους· ὅταν δὲ τοὺς ἐχθροὺς φιλήσωμεν, τοῦ Θεοῦ κατὰ δύναμιν ἀνθρωπίνην ὅμοιοι γεγόναμεν, ὅτι Τὸν ἥλιον αὐτοῦ ἀνατέλλει ἐπὶ πονηροὺς καὶ ἀγαθοὺς, καὶ βρέχει ἐπὶ δικαίους καὶ ἀδίκους. Γενώμεθα τοίνυν ὅμοιοι τοῦ Πατρός. Γίνεσθε γὰρ, φησὶν, ὅμοιοι τοῦ Πατρὸς ὑμῶν τοῦ ἐν τοῖς οὐρανοῖς, ἵνα καὶ τῆς βασιλείας τῶν οὐρανῶν καταξιωθῶμεν, χάριτι καὶ φιλανθρωπίᾳ τοῦ Κυρίου καὶ Θεοῦ καὶ Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, ᾧ ἡ δόξα καὶ τὸ κράτος εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.

Cycle A: Matthew 13:1-23

Athanasius of Alexandria (attributed), Homily on the sowing, 2,3,4 (PG 28, 146-150)

Διεπορεύετο τοίνυν ὁ Σωτὴρ διὰ τῶν σπορίμων· ὁ κόκκος τοῦ σίτου, διὰ τῶν σπορίμων, ὁ νοητὸς κόκκος τοῦ σίτου, ὁ πεσὼν εἰς ἕνα τόπον, καὶ ἀναστὰς πολύχους εἰς τὴν οἰκουμένην· αὐτὸς γὰρ περὶ ἑαυτοῦ ἔλεγεν, ὅτι «Ἐὰν μὴ ὁ κόκκος τοῦ σίτου, πεσὼν εἰς τὴν γῆν, ἀποθάνῃ, αὐτὸς μόνος μένει· ἐὰν δὲ ἀποθάνῃ, πολὺν καρπὸν φέρει.»

Εἴπωμεν αὐτὸ καὶ ἄλλως· Διεπορεύετο τοίνυν ὁ Ἰησοῦς διὰ τῶν σπορίμων· αὐτὸς γὰρ ἐνίοτε μὲν κόκκος τοῦ σίτου καλεῖται διὰ τὸ θρεπτικόν· ἄλλοτε δὲ σπορεύς ἐστι, κατὰ τὸ εἰρημένον ἐν τοῖς Εὐαγγελίοις· «Ἰδοὺ ἐξῆλθεν ὁ σπείρων τοῦ σπεῖραι.» Σπείρει μὲν οὖν ὁ Ἰησοῦς δαψιλῶς· ἡ δὲ καρποφορία γίνεται πρὸς τὸ ὑποκείμενον· ὅπου μὲν γὰρ πετρώδης ἡ γῆ, εὐμαρῶς ξηραίνεται τὸ σπέρμα οὐκ ἀδυναμίᾳ τοῦ σπόρου, ἀλλὰ τῇ καχεξίᾳ τῆς γῆς· ὁ μὲν γὰρ σπόρος ἐνεργής· ἄγονος δὲ ἡ γῆ βάθος μὴ κεκτημένη. Οὐκ ἀντεχούσης δὲ τῆς γῆς πρὸς ὑγρασίαν, πλεῖον αἱ ἡλιακαὶ ἀκτῖνες προσβάλλουσαι, ἀναξηραίνουσι τὸν σπόρον. Καὶ γίνεται τὸ αἴτιον οὐ παρὰ τὸ ἄτονον τοῦ σπόρου, ἀλλὰ τὸ σαθρὸν τῆς γῆς.

Πάλιν ὁ σπόρος σπείρεται εἰς ἀκανθώδη γῆν· καὶ ὁ μὲν σπόρος ἐνεργής· πνίγεται δὲ ὑπὸ τῶν ἀκανθῶν, καὶ ἡ ἔνδον ἀποκειμένη ἐνέργεια οὐ συγχωρεῖται καρ ποφορῆσαι διὰ τὴν ἔξωθεν ὄχλησιν. Ἐὰν δὲ ἀπο λαύσῃ τῆς ἀγαθῆς, ποιεῖ πάλιν οὐχ ὅμοιον τὸν καρπὸν, ἀλλ' ἐν τριάκοντα, καὶ ἑξήκοντα, καὶ ἑκατόν. Μονοειδὴς μὲν ὁ σπόρος, διάφορος δὲ ὁ καρπός· διάφοροι δὲ αἱ γνῶμαι τῶν διδασκομένων.

Ἐξῆλθε τοίνυν ὁ σπείρων τοῦ σπεῖραι· καὶ τὰ μὲν δι' ἑαυτοῦ παρὼν, τὰ δὲ διὰ τῶν μαθητῶν ἐνήργησε. Καὶ ἔχεις ἐν ταῖς Πράξεσι τῶν ἀποστόλων γεγραμμένον, ὅτι μετὰ τὸ λιθοβοληθῆναι τὸν Στέφανον οὕτως λέγει ἡ Γραφή· «Οἱ μὲν οὖν διασπαρέντες,» οὐ δι' ἀσθενείας σκορπισθέντες· οὐ γὰρ διῃρέθησαν τῇ πίστει· ἀλλὰ διασπαρέντες. Τῇ γὰρ ἐνεργείᾳ τοῦ σπείραντος σιτοποιηθέντες εἰς ἄρτον ἐπουράνιον, κατὰ πᾶσαν διεληλυθότες ζωοφορίας διδασκαλίαν, κατασπείραντες ἐνεργήματα.

Ὁ τοίνυν τὰ νοήματα σπείρων Ἰησοῦς ὁ μονογενὴς Υἱὸς τοῦ Θεοῦ, διήρχετο διὰ τῶν σπορίμων, οὐ μόνον δὲ τῶν σπόρων κατασπορεὺς, ἀλλὰ καὶ τῶν αἰσθητῶν... νεύματι Πατρὸς ἐργασάμενος, οὗτος διέβαινε διὰ τῶν σπορίμων. Πολλὴ δέ τίς ἐστιν ἡ τῶν σπόρων θαυματουργία.

Καὶ ἴδωμεν ἐν καιροῖς σπόρων τὰ περὶ σπόρων· ἐν χειμερίοις ὥραις τὰ περὶ τῆς βλάστης τῆς γῆς διαλεγόμενοι, οὐχ ἵνα φυσιολογήσωμεν τὰ ὁρώμενα, ἀλλ' ἵνα προσκυνήσωμεν τὸν θαυματοποιόν. Ἄνθρωποι μὲν γὰρ τὰ ἐφ' ἑαυτοῖς ἐργαζόμενοι, ζεύξαντες βοῦς ἀροτῆρας, ἀνατέμνουσι τὴν γῆν καὶ ἁπαλύνουσι τὸ πρόσωπον αὐτῆς, ἵν' ὑετοὶ μὲν μὴ παραδράμωσι, ἀλλ' ἐμβαθυνόμενοι καρποφορίαν ἀποδόσωσιν· οἱ δὲ σπόροι ἐν ἁπλότητι τῆς γῆς ῥιφέντες, διττὴν ἔχωσι τὴν ἀπόλαυσιν· μίαν μὲν τοῦ βάθους καὶ τῆς ἁπαλώσεως, δευτέραν δὲ τοῦ κρύπτεσθαι, καὶ μὴ ὑπὸ ὀρνέων ἀναλίσκεσθαι. Ἀλλ' ὁ μὲν ἄνθρωπος ποιεῖ τὸ ἑαυτοῦ· οὐ μὴ ἡ καρποφορία ὑπὸ ἀνθρώπου. Ἀνθρώπου μὲν γὰρ τὸ σπεῖραι· Θεοῦ δὲ τὸ αὐξῆσαι... Ὅταν δὲ ὁ σπόρος εὐθυτενὴς γένηται, καὶ εἰς ὕψος γένηται, ὁ στάχυς διακρίνει, καὶ ἡ καρποφορία δείκνυσι τὸ ὑποκείμενον, τί μὲν σῖτος, τί δὲ ζιζάνιον.

Ἐνόησας τὸ λεγόμενον, ἐλθέ μοι λοιπὸν ἐπὶ τὸ πνευματικώτερον. Ἔσπειρεν ὁ Ἰησοῦς διὰ τῶν ἀποστόλων τὸν λόγον τῆς βασιλείας τῶν οὐρανῶν κατὰ πάσης τῆς οἰκουμένης. Ἀκοὴ δεξαμένη τὸ κήρυγμα κατέχει παρ' ἑαυτῇ· καὶ τέως μὲν βλάστην φυλλάδος ἐργάζεται σπουδὴν περὶ τὴν Ἐκκλησίαν, καὶ συναγόμεθα κατὰ τὸ αὐτὸ, καὶ οἱ σιτοδόται, καὶ τὰ ζιζάνια, ὁ πιστὸς, καὶ ὁ ὑποκριτὴς, ἵνα ἀληθέστερον εἴπωμεν τὸ καταγγελλόμενον· οἱ δὲ γεωργοὶ τῆς Ἐκκλησίας, τὴν δίκελλαν τῶν λόγων τοῖς ἐσπαρμένοις ἐπιβαλόντες, γεωργοῦμεν εἰς καρποφορίαν· οὔπω δὲ οἴδαμεν τὸ ὑποκείμενον· ἡ γὰρ τῆς φυλλάδος ὁμοιότης ἀπατᾷ πολλάκις τοὺς προεστῶτας. Ὅταν δὲ ἡ διδασκαλία εἰς ἔργον προχωρήσῃ, καὶ ὁ καρπὸς τῶν ἔργων παχυνθῇ, τότε φαίνεται τίς μὲν ὁ πιστὸς, τίς δὲ ὁ ὑποκριτής.

«Κατῄει,» φησὶ, «τὶς ἀπὸ Ἱεροσολύμων εἰς Ἱεριχὼ, καὶ λῃσταῖς περιέπεσε· καὶ τυπτήσαντες αὐτὸν, εἴασαν παρὰ τὴν ὁδὸν ἡμιθανῆ τυγχάνοντα. Κατὰ δὲ συγκυρίαν Λευΐτης τις παρὰ τὴν ὁδὸν ἦλθε, καὶ ἰδὼν αὐτὸν, ἀντιπαρῆλθεν· ὁμοίως δὲ καὶ ἱερεύς τις τὸ αὐτὸ ποιήσας παρέδραμεν. Ὕστερον δὲ ἦλθέ τις Σαμαρείτης, καὶ πολλὴν τὴν κηδεμονίαν ἐποιήσατο ἐπ' αὐτῷ.» Ἐπέδησε γὰρ τὰ τραύματα, ἐπέσταξεν ἔλαιον, ἀνεβίβασεν αὐτὸν ἐπὶ τὸν ὄνον, ἤγαγεν αὐτὸν εἰς τὸ πανδοχεῖον, εἶπε τῷ πανδοχεῖ· Θεράπευσον αὐτόν. Καὶ ὅρα τὴν φιλοτιμίαν τὴν πολλήν· «Καὶ ἐγώ σοι δώσω,» φησὶν, «ὅσον ἂν ἀναλώσῃς.» Εἶτα πυνθάνεται· «Τίς οὖν δοκεῖ σοι πλησίον αὐτοῦ γεγονέναι;» Ὁ δὲ νομικὸς εἰπὼν, «Ὁ ποιήσας τὸ ἔλεος μετ' αὐτοῦ,» ἀκούει, «Πορεύου οὖν, καὶ σὺ ποίει ὁμοίως.»

Καὶ θέα ποίαν εἶπε παραβολήν. Οὐκ εἶπεν ὅτι Ἰουδαῖος εἰς Σαμαρείτην ἐποίησεν, ἀλλ' ὅτι Σαμαρείτης τὴν φιλοτιμίαν ἐκείνην ἅπασαν ἐνεδείξατο. Ἐντεῦθεν μανθάνομεν, ἐξ ἴσης προνοεῖσθαι τῶν πάντων, οὐ τῶν οἰκείων τῆς πίστεως μόνον ἐπιμελουμένους, τῶν ἀλλοτρίων δὲ ἀμελοῦντας. Οὕτω τοίνυν καὶ σὺ, ἐὰν ἴδῃς τινὰ κακῶς πάσχοντα, μηδὲν περιεργάζου λοιπόν· ἔχει τὸ δικαίωμα τῆς βοηθείας τὸ κακῶς παθεῖν αὐτόν. Εἰ γὰρ ὄνον ἐὰν ἴδῃς ἀγχόμενον, ἐγείρεις αὐτὸν, καὶ οὐ περιεργάζῃ τίνος ἐστί· πολλῷ μᾶλλον ἄνθρωπον οὐ δεῖ περιεργάζεσθαι τίνος ἐστί· τοῦ Θεοῦ ἐστι, κἂν Ἕλλην ᾖ, κἂν Ἰουδαῖος. Εἰ γὰρ καὶ ἄπιστος, ἀλλὰ βοηθείας δεῖται.

Cycle A: Matthew 13:24-43

John Chrysostom, Homily 46 on Matthew, 2-3 (PG 58, 478-480)

«Ὁμοία ἐστὶν ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν ζύμῃ, ἣν λαβοῦσα γυνὴ ἔκρυψεν εἰς ἀλεύρου σάτα τρία, ἕως οὗ ἐζυμώθη ὅλον.» Καθάπερ γὰρ αὕτη τὸ πολὺ ἄλευρον μεθίστησιν εἰς τὴν ἑαυτῆς ἰσχὺν, οὕτω καὶ ὑμεῖς τὸν πάντα κόσμον μεταστήσετε. Καὶ ὅρα σύνεσιν. Τὰ γὰρ τῆς φύσεως παράγει, δεικνὺς ὅτι ὥσπερ ἐκεῖνα ἀνεγχώρητον μὴ γενέσθαι, οὕτω καὶ ταῦτα. Μὴ γάρ μοι τοῦτο λέγε· Τί δυνησόμεθα δώδεκα ἄνθρωποι εἰς πλῆθος ἐμπεσόντες τοσοῦτον; Καὶ γὰρ τοῦτο αὐτὸ μάλιστα ὑμῶν ποιεῖ τὴν ἰσχὺν ἐκλάμψαι, τὸ ἀναμιγῆναι τῷ πλήθει καὶ μὴ φυγεῖν. Ὥσπερ οὖν καὶ ἡ ζύμη τότε τὸ φύραμα ζυμοῖ, ὅταν ἐγγὺς γένηται τοῦ ἀλεύρου, καὶ οὐχ ἁπλῶς ἐγγὺς, ἀλλ' οὕτως ὥστε καὶ μιγῆναι· (οὐ γὰρ εἶπεν, Ἔθηκεν, ἁπλῶς, ἀλλ', Ἔκρυψεν·) οὕτω καὶ ὑμεῖς, ὅταν κολληθῆτε καὶ ἑνωθῆτε τοῖς πολεμοῦσιν ὑμῖν, τότε αὐτῶν περιέσεσθε.

Καὶ καθάπερ ἐκείνη καταχώννυται μὲν, οὐκ ἀφανίζεται δὲ, ἀλλὰ κατὰ μικρὸν πρὸς τὴν ἑαυτῆς ἕξιν ἅπαντα μεταποιεῖ· τὸν αὐτὸν τρόπον καὶ ἐπὶ τοῦ κηρύγματος τοῦτο συμβήσεται. Μὴ τοίνυν, ἐπειδὴ πολλὰς εἶκον εἶναι τὰς ἐπηρείας, φοβηθῆτε· καὶ γὰρ καὶ οὕτως ἐκλάμψετε, καὶ ἁπάντων περιέσεσθε...

Καὶ γὰρ Χριστός ἐστιν ὁ τὴν δύναμιν ἐνθεὶς τῇ ζύμῃ. Διὰ τοῦτο καὶ ἀνέμιξε τῷ πλήθει τοὺς αὐτῷ πιστεύοντας, ἵνα μεταδῶμεν τοῖς ἄλλοις τῆς ἡμετέρας συνέσεως. Μηδεὶς τοίνυν ὀλιγότητα αἰτιάσθω. Πολλὴ γὰρ τοῦ κηρύγματος ἡ δύναμις· καὶ τὸ ζυμωθὲν ἅπαξ, ζύμη γίνεται τῷ λοιπῷ πάλιν.

Καὶ καθάπερ ὁ σπινθὴρ ὅταν ἐπιλάβηται ξύλων, τὰ ἤδη κατακαυθέντα ποιήσας τῆς φλογὸς προσθήκην, οὕτω τοῖς ἄλλοις ἔπεισιν· οὕτω δὴ καὶ τὸ κήρυγμα. Ἀλλ' οὐκ εἶπε πῦρ, ἀλλὰ ζύμην· τί δήποτε, Ὅτι οὐ τοῦ πυρός ἐστιν ἐκεῖ τὸ ὅλον, ἀλλὰ καὶ τῶν ἀναπτομένων ξύλων· ἐνταῦθα δὲ τὸ ὅλον ἡ ζύμη ἐργάζεται δι' ἑαυτῆς.

Εἰ δὲ ἄνθρωποι δώδεκα τὴν οἰκουμένην ἅπασαν ἐζύμωσαν, ἐννόησον ὅση ἡμῶν ἡ κακία, ὅταν τοσοῦτοι ὄντες τοὺς ὑπολειπομένους μὴ δυνηθῶμεν διορθοῦν, οὓς μυρίοις κόσμοις ἀρκεῖν ἐχρῆν καὶ γενέσθαι ζύμην. Ἀλλ' ἐκεῖνοι, φησὶν, ἀπόστολοι ἦσαν. Καὶ τί τοῦτο; Οὐχὶ τῶν αὐτῶν σοι μετέσχον; οὐκ ἐν πόλεσιν ἐτράφησαν; οὐ τῶν αὐτῶν ἀπέλαυσαν; οὐχὶ τέχνας μετεχειρίσαντο; μὴ γὰρ ἄγγελοι ἦσαν; μὴ γὰρ ἐξ οὐρανοῦ κατέβησαν; Ἀλλὰ τὰ σημεῖα, φησὶν, εἶχον. Οὐ τὰ σημεῖα θαυμαστοὺς αὐτοὺς ἐποίησε. Μέχρι πότε προκαλύμμασι κεχρήμεθα τῆς ἡμετέρας ῥᾳθυμίας τοῖς θαύμασιν ἐκείνοις;... Ποῖον σημεῖον Ἰωάννης ἐποίησεν, ὅτι πόλεις τοσαύτας ἀνηρτήσατο; Ὅτι γὰρ οὐδὲν ἐθαυματούργησεν, ἄκουσον τοῦ εὐαγγελιστοῦ λέγοντος· Ὅτι Ἰωάννης μὲν ἐποίησε σημεῖον οὐδέν...

Καὶ αὐτὸς [Χριστὸς] δὲ ὅτε ἐνομοθέτει τοῖς ἑαυτοῦ μαθηταῖς, τί ἔλεγε; Ποιήσατε σημεῖα, ἵνα ἴδωσιν οἱ ἄνθρωποι; Οὐδαμῶς· ἀλλὰ τί; «Λαμψάτω τὸ φῶς ὑμῶν ἔμπροσθεν τῶν ἀνθρώπων, ὅπως ἴδωσιν ὑμῶν τὰ καλὰ ἔργα, καὶ δοξάσωσι τὸν Πατέρα ὑμῶν τὸν ἐν τοῖς οὐρανοῖς»... Ὁρᾷς ὅτι πανταχοῦ βίου χρεία καὶ τῆς διὰ τῶν ἔργων ἐπιδείξεως; «Ἀπὸ τῶν καρπῶν γὰρ αὐτῶν,» φησὶν, «ἐπιγνώσεσθε αὐτούς.»

Cycle A: Matthew 13:44-52

Orígen, Homilies on Matthew, 10:9-10 (SC 162, 173-177)

Συνάψεις δὲ τῷ ζητοῦντι καλοὺς μαργαρίτας τὸ «ζητεῖτε καὶ εὑρήσετε» καὶ τὸ «πᾶς ὁ ζητῶν εὑρίσκει». Τί γὰρ «ζητεῖτε», ἢ τί «πᾶς ὁ ζητῶν εὑρίσκει»; Ἀποτολμήσας εἴπω τοὺς μαργαρίτας καὶ τὸν μαργαρίτην ὃν ὁ πάντα δοὺς καὶ ζημιωθεὶς κτᾶται, δι' ὅν φησιν ὁ Παῦλος· «Τὰ πάντα ἐζημιώθην, ἵνα Χριστὸν κερδήσω», «πάντα» λέγων τοὺς καλοὺς μαργαρίτας, καὶ «Χριστὸν κερδήσω», τὸν ἕνα πολύτιμον μαργαρίτην.

Τίμιον μὲν οὖν λύχνος τοῖς ἐν σκότει καὶ χρεία λύχνου ἕως ἀνατείλῃ ὁ ἥλιος· τιμία δὲ καὶ ἡ ἐπὶ τοῦ προσώπου Μωσέως δόξα—ἐγὼ δ' οἶμαι ὅτι καὶ τῶν προφητῶν—καὶ καλὸν θέαμα, δι' ἧς εἰσαγόμεθα πρὸς τὸ δυνηθῆναι ἰδεῖν τὴν δόξαν Χριστοῦ, ᾗ μαρτυρῶν ὁ πατήρ φησιν· «Οὗτός ἐστιν ὁ υἱός μου ὁ ἀγαπητός, εἰς ὃν ηὐδόκησα.» Ἀλλ' «οὐ δεδόξασται τὸ δεδοξασμένον ἐν τούτῳ τῷ μέρει ἕνεκεν τῆς ὑπερβαλλούσης δόξης», καὶ χρεία ἡμῖν πρότερον δόξης τῆς ἐπιδεχομένης κατάργησιν ὑπὲρ «τῆς ὑπερβαλλούσης δόξης», ὡς χρεία γνώσεως τῆς ἐκ μέρους, ἥτις «καταργηθήσεται, ὅταν ἔλθῃ τὸ τέλειον». Πᾶσα τοίνυν ψυχὴ ἐρχομένη εἰς νηπιότητα καὶ ὁδεύουσα «ἐπὶ τὴν τελειότητα» δεῖται, μέχρις ἐνστῇ αὐτῇ «τὸ πλήρωμα τοῦ χρόνου», παιδαγωγοῦ καὶ οἰκονόμων καὶ ἐπιτρόπων, ἵνα μετὰ ταῦτα πάντα ὁ πρότερον μηδὲν «διαφέρων δούλου κύριος πάντων ὢν» ἀπολάβῃ ἐλευθερωθεὶς ἀπὸ παιδαγωγοῦ καὶ οἰκονόμων καὶ ἐπιτρόπων τὰ πατρῷα, τὰ ἀνάλογον τῷ πολυτιμήτῳ μαργαρίτῃ καὶ τῷ ἐρχομένῳ τελείῳ, καταργοῦντι «τὸ ἐκ μέρους», ὅταν «τὸ ὑπερέχον τῆς γνώσεως Χριστοῦ» χωρῆσαί τις δυνηθῇ, προεγγυμνασάμενος ταῖς, ἵν' οὕτως ὀνομάσω, ὑπερεχομέναις γνώσεσιν ὑπὸ τῆς Χριστοῦ γνώσεως.

Ἀλλ' οἱ πολλοί, μὴ νοήσαντες τὸ κάλλος τῶν πολλῶν μαργαριτῶν νομικῶν καὶ τὴν ἔτι «ἐκ μέρους» γνῶσιν τὴν πᾶσαν προφητικήν, οἴονται δύνασθαι χωρὶς ἐκείνων τρανουμένων καὶ καταλαμβανομένων δι' ὅλων εὑρεῖν τὸν ἕνα πολύτιμον μαργαρίτην καὶ θεωρῆσαι «τὸ ὑπερέχον τῆς γνώσεως Χριστοῦ Ἰησοῦ», οὗ συγκρίσει πάντα τὰ πρὸ τῆς τηλικαύτης καὶ τοσαύτης γνώσεως, οὐ «σκύβαλα» τῇ ἰδίᾳ φύσει τυγχάνοντα, σκύβαλα ἀναφαίνεται ἅπερ ἐστὶ τὰ παραβαλλόμενα τάχα τῇ συκῇ ὑπὸ τοῦ ἀμπελουργοῦ κόπρια, αἴτια τυγχάνοντα τοῦ αὐτὴν καρποφορῆσαι.

«Τοῖς πᾶσι τοίνυν ὁ χρόνος καὶ καιρὸς τῷ παντὶ πράγματι ὑπὸ τὸν οὐρανὸν» καὶ ἔστι τις «καιρὸς τοῦ συναγαγεῖν—τοὺς καλοὺς μαργαρίτας—λίθους» καὶ καιρὸς μετὰ τὴν συναγωγὴν αὐτῶν τοῦ εὑρεῖν ἕνα πολύτιμον μαργαρίτην, ὅτε καθήκει ἀπελθόντα πωλῆσαι πάντα ὅσα τις ἔχει, ἵνα ἀγοράσῃ τὸν μαργαρίτην ἐκεῖνον.

Cycle A: Matthew 14:13-21

Baldwin of Canterbury, Treatise on the sacrament of the altar, 2:3 (SC 93,252-254)

«Qui edunt me adhuc esurient, et qui bibunt me adhuc sitient.» Christus vero, qui est Dei sapientia, in praesenti non manducatur in satietate desiderii, sed in desiderio satietatis; et quanto plus ejus suavitas gustatur, tanto magis desiderium irritatur. Propterea qui edunt adhuc esurient, donec veniat satietas. Cum autem in bonis repletum fuerit desiderium, tunc neque esurient neque sitient amplius.

Potest etiam secundum futurum statum intelligi quod dictum est: «Qui edunt me adhuc esurient,» etc.. Est enim in illa aeterna satietate quasi quaedam esuries, non egestatis sed felicitatis, ubi semper manducare appetunt, qui manducare numquam volunt, et in satietate numquam fastidiunt. Est enim satietas sine fastidio et desiderium sine suspirio.

Christus enim in decore suo semper admirabilis, semper est et desiderabilis, in quem desiderant angeli prospicere. Ergo et cum habetur desideratur, et cum tenetur quaeritur, sicut scriptum est: «Quaerite faciem ejus semper.» Semper enim quaeritur, qui ad hoc diligitur ut semper habeatur. Itaque et qui inveniunt adhuc quaerunt, et qui edunt adhuc esuriunt, et qui bibunt adhuc sitiunt. Sed haec inquisitio omnem sollicitudinem tollit; sed haec esuries omnem esuriem pellit; sed haec sitis omnem sitim exstinguit. Non est haec egestatis sed consummatae felicitatis. De illa enim quae egestatis est dicitur: «Qui venit ad me non esuriet, et qui credit in me non sitiet umquam.» De ea vero quae felicitatis est dicitur: «Qui edunt me adhuc esurient, et qui bibunt me adhuc sitient.»

Possunt autem pro eodem accipi esuries et sitis, sive in egestate sive in felicitate. Quod si distinctio aliqua requiritur, occasionem dat psalmista requirentibus eam, cum dicit: Panis cor hominis confirmet: et vinum laetificet cor hominis. Christus in se credentibus cibus est et potus, panis et vinum. Panis cum confirmat et solidat; de quo Petrus ait: Deus omnis gratiae, qui vocavit nos in aeternam suam gloriam in Christo Jesu, modicum passos, ipse perficiet, confirmabit, solidabit que. Potus vel vinum est cum laetificat; ad quem propheta: Laetifica animam servi tui; quoniam ad te, Domine, animam meam levavi. Quicquid in nobis forte est et validum et firmum, laetum aut jucundum, in mandatis Dei faciendis, in malis tolerandis, in executione oboedientiae, in defensione justitiae; totum hoc robur est et firmamentum hujus panis, aut laetificatio hujus potus. Beati qui fortiter et hilariter agunt. Et quia hoc a se nemo potest, beati qui avide desiderant quae justa et honesta sunt sectari, et in omnibus ab eo confortari et exhilarari, qui dicit: Beati qui esuriunt et sitiunt justitiam. Quod si Christus secundum praesentem justorum fortitudinem et laetitiam panis est et potus; quanto magis in futuro hoc erit secundum quod justis tunc erit?

Cycle A: Matthew 15:21-28

Athanasius of Alexandria, Easter letter, 7: 6-8 (PG 26, 1393-1394 — no Greek)

«Beati qui esuriunt et sitiunt iustitiam, quia saturabuntur.» Oportet itaque ut sancti vitaeque in Christo amatores, ad huius cibi desiderium se extollant, orantesque dicnt: «Sicut desiderat cervus fontes aquarum, ita anima mea te, Deus, desiderat. Anima mea Deum vivum sitit; quandonam veniam, et faciem Dei videbo?»

Quae cum ita se habeant, nos quoque, fratres mei, membra in terra mortificare debemus, et pane vivo vesci, cum fide et charitate erga Deum; quandoquidem scimus, sine fide impossibile esse hunc panem participare. Noster ipse Salvator, quo tempore ad se omnes vocabat, ait: «Si quis sitit, veniat ad me et bibat.» Moxque intulit de fide mentionem, sine qua nemo huiusmodi alimoniam deberet suscipere, aitque: «Qui credit in me, sicut dicit Scripture, flumina de ventre eius fluent aquae vivae.» Quamobrem ipse discipulos semper alehat verbis suis, credentes scilicet, vitamque ipsis propinquitate divinitatis suae conferebat.

At vero mulierem illam Chananaeam, quae nondum ad fidem accesserat, ne responso quidem dignatus est, quanquam ab ipso ali valde indigebat. Ita porro se gessit, non contemptim, absit! quia benignus bonusque est Dominus, propterque illam ad partes Tyri ac Sidonis perrexerat; sed quia ipsa nondum crediderat, et quia stirpis suae causa nullo iure potiebatur. Merito id egit, fratres mei, quia nihil proderat, quod ante fidem susceptam preces obtulisset, nam fidei conformandae erant ab ea preces suae.

Quapropter qui ad Deum accedit, ante omnia credat in eum necesse est, qui rem petitam tunc retribuet. Etenim impossibile est sine fide placere, ut Paulus docet. Cum igitur illa adhuc fide careret, atque insuper esset alienigena, sic magistrali ore effatus est: «Non est bonum sumere panem filiorum et proiicere canibus.» Sed mox illam verborum vi obiurgatam, et omissa iam gentilitate sua fidem adeptam, non quasi canem sed ut hominem allucutus est dicens: «Magna est fides tua.» Cumque illa credidisset, statim ipse fructum eidem contulit fidei suae, aitque: «Fiat tibi sicut vis, et sanata est filia eius ex illa hora.»

Cycle A: Matthew 16:13-20

John Chrysostom, Homily 54 on Matthew, 1-2 (PG 533-536)

«Σὺ εἶ ὁ Χριστὸς ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ τοῦ ζῶντος.» Τί οὖν ὁ Χριστός; «Μακάριος εἶ, Σίμων Βὰρ Ἰωνᾶ, ὅτι σὰρξ καὶ αἷμα οὐκ ἀπεκάλυψέ σοι»... Τίνος οὖν ἕνεκεν οὗτος μακαρίζεται; Ὅτι γνήσιον αὐτὸν ὡμολόγησεν Υἱόν... Οὐκ ἄρα ἔνι παρ' ἑτέρου μαθεῖν τὸν Υἱὸν, ἢ παρὰ τοῦ Πατρός· οὐδὲ παρ' ἑτέρου μαθεῖν τὸν Πατέρα, ἢ παρὰ τοῦ Υἱοῦ. Ὥστε καὶ ἐντεῦθεν τὸ ὁμότιμόν τε καὶ ὁμοούσιον δῆλον. Τί οὖν ὁ Χριστός; «Σὺ εἶ Σίμων ὁ υἱὸς Ἰωνᾶ· σὺ κληθήσῃ Κηφᾶς.» Ἐπειδὴ γὰρ ἐκήρυξάς μου τὸν Πατέρα, φησὶ, καὶ ἐγὼ τὸν γεγεννηκότα σε ὀνομάζω· μόνον οὐχὶ λέγων, ὅτι Ὥσπερ σὺ τοῦ Ἰωνᾶ παῖς, οὕτω κἀγὼ τοῦ Πατρὸς τοῦ ἐμοῦ.

Ἐπεὶ καὶ παρέλκον ἦν εἰπεῖν· Σὺ εἶ ὁ υἱὸς Ἰωνᾶ· ἀλλ' ἐπειδὴ εἶπεν Υἱὸν Θεοῦ, ἵνα δείξῃ ὅτι οὕτως ἐστὶν Υἱὸς τοῦ Θεοῦ, ὥσπερ ἐκεῖνος υἱὸς Ἰωνᾶ, τῆς αὐτῆς οὐσίας τῷ γεγεννηκότι, διὰ τοῦτο τοῦτο προσέθηκε. Καὶ ἐγώ σοι λέγω, σὺ εἶ Πέτρος, καὶ ἐπὶ ταύτῃ τῇ πέτρᾳ οἰκοδομήσω μου τὴν Ἐκκλησίαν· τουτέστι, τῇ πίστει τῆς ὁμολογίας.

Ἐντεῦθεν δείκνυσι πολλοὺς μέλλοντας ἤδη πιστεύειν, καὶ ἀνίστησιν αὐτοῦ τὸ φρόνημα, καὶ ποιμένα ποιεῖ. «Καὶ πύλαι ᾄδου οὐ κατισχύσουσιν αὐτῆς.» Εἰ δὲ ἐκείνης οὐ κατισχύσουσι, πολλῷ μᾶλλον ἐμοῦ. Ὥστε μὴ  θορυβηθῇς, ἐπειδὰν μέλλῃς ἀκούειν, ὅτι Παραδοθήσομαι καὶ σταυρωθήσομαι. Εἶτα καὶ ἑτέραν λέγει τιμήν· «Καὶ ἐγὼ δέ σοι δώσω τὰς κλεῖς τῶν οὐρανῶν.» Τί δέ ἐστι, Καὶ ἐγὼ δέ σοι δώσω; Ὥσπερ ὁ Πατήρ σοι ἔδωκε τὸ ἐμὲ γνῶναι, οὕτω καὶ ἐγώ σοι δώσω.

Καὶ οὐκ εἶπε, Παρακαλέσω τὸν Πατέρα· καίτοι πολλὴ ἦν τῆς ἐξουσίας ἡ ἔνδειξις, καὶ τοῦ δώρου τὸ μέγεθος ἄφατον· ἀλλ' «Ἐγώ σοι δώσω.» Τί δίδως; εἰπέ μοι. Τὰς κλεῖς τῶν οὐρανῶν· ἵνα ὅσα ἂν δήσῃς ἐπὶ τῆς γῆς, ἔσται δεδεμένα ἐν τοῖς οὐρανοῖς· καὶ ὅσα ἂν λύσῃς ἐπὶ τῆς γῆς, ἔσται λελυμένα ἐν τοῖς οὐρανοῖς. Πῶς οὖν οὐκ ἔστιν αὐτοῦ δοῦναι τὸ καθίσαι ἐκ δεξιῶν καὶ ἐξ εὐωνύμων, τοῦ λέγοντος, Ἐγώ σοι δώσω; Εἶδες πῶς καὶ αὐτὸς ἀνάγει τὸν Πέτρον εἰς ὑψηλὴν τὴν περὶ αὐτοῦ ἔννοιαν, καὶ ἑαυτὸν ἀποκαλύπτει, καὶ δείκνυσιν Υἱὸν ὄντα τοῦ Θεοῦ διὰ τῶν ὑποσχέσεων τῶν δύο τούτων; Ἃ γὰρ Θεοῦ μόνου ἐστὶν ἴδια, τό τε ἁμαρτήματα λῦσαι, καὶ τὸ ἀπερίτρεπτον τὴν Ἐκκλησίαν ποιῆσαι ἐν τοσαύτῃ κυμάτων ἐμβολῇ, καὶ ἄνθρωπον ἁλιέα πέτρας πάσης ἀποφῆναι στεῤῥότερον, τῆς οἰκουμένης πολεμούσης ἁπάσης, ταῦτα αὐτὸς ἐπαγγέλλεται δώσειν· καθάπερ ὁ Πατὴρ πρὸς τὸν Ἱερεμίαν διαλεγόμενος ἔλεγεν· Ὡς στῦλον χαλκοῦν καὶ ὡσεὶ τεῖχος θήσειν αὐτόν· ἀλλ' ἐκεῖνον μὲν ἑνὶ ἔθνει, τοῦτον δὲ πανταχοῦ τῆς οἰκουμένης.

Ἡδέως ἂν οὖν ἐροίμην τοὺς ἐλαττοῦν βουλομένους τοῦ Υἱοῦ τὴν ἀξίαν· Ποῖα μείζονα δῶρα, ἅπερ ἔδωκεν ὁ Πατὴρ τῷ Πέτρῳ, ἢ ἅπερ ἔδωκεν ὁ Υἱός; Ὁ μὲν γὰρ τῷ Πέτρῳ τὴν ἀποκάλυψιν τοῦ Υἱοῦ ἐχαρίσατο· ὁ δὲ Υἱὸς τὴν τοῦ Πατρὸς καὶ τὴν αὐτοῦ πανταχοῦ τῆς οἰκουμένης σπεῖραι, καὶ ἀνθρώπῳ θνητῷ τῶν ἐν τῷ οὐρανῷ πάντων τὴν ἐξουσίαν ἐνεχείρισε, τὰς κλεῖς αὐτῷ δοὺς, ὃς τὴν Ἐκκλησίαν πανταχοῦ τῆς οἰκουμένης ἐξέτεινε, καὶ τοῦ οὐρανοῦ ἰσχυροτέραν ἀπέφηνεν. Ὁ οὐρανὸς γὰρ καὶ ἡ γῆ παρελεύσεται· οἱ δὲ λόγοι μου οὐ μὴ παρέλθωσι.

Cycle A: Matthew 12:21-27

Cyril of Alexandria, Worship in spirit and in truth, Book 5 (PG 68, 391-395)

«Εἴ τις θέλει ὀπίσω μου ἐλθεῖν, ἀπαρνησάσθω ἑαυτὸν, καὶ ἀράτω τὸν σταυρὸν αὐτοῦ, καὶ ἀκολουθείτω μοι.» τουτέστιν, Εἰ δὴ βούλοιτό τις ἐμὸς εἶναι μαθητὴς, διὰ τῶν ἴσων ἐμοὶ παθημάτων ἡκέτω προθύμως, καὶ οἱονεὶ τὴν αὐτὴν ἴτω τε καὶ ἀγαπάτω τρίβον· συναναπαύσεται γὰρ οὗτος καὶ συνδιαιτήσεται. Τοῦτο δὲ ἡμῖν αὐτὸς ἐζήτει παρὰ τοῦ Θεοῦ καὶ Πατρὸς, λέγων· «Θέλω ἵνα ὅπου εἰμὶ ἐγὼ, ἐκεῖ καὶ αὐτοὶ μετ' ἐμοῦ ὦσι.»

Καὶ ἑτέρως δὲ σύνεσμεν τῷ Χριστῷ, περιπατοῦντες μὲν ἐπὶ γῆς, οὐκέτι δὲ σαρκικῶς, ἀλλὰ πνευματικῶς πολιτευόμενοι, καὶ κατάλυμα καὶ ἀνάπαυσιν ποιεῖσθαι σπουδάζοντες, τὸ δοκοῦν αὐτῷ. Ἔχεις γεγραμμένον ἐν τοῖς Ἀριθμοῖς τὸν ἐπὶ τῷδε τύπον· «Καὶ τῇ ἡμέρᾳ,» φησὶν, «ἐν ᾗ ἐστάθη ἡ σκηνὴ, ἐκάλυψεν ἡ νεφέλη τὴν σκηνὴν... διὰ προστάγματος Κυρίου παρεμβαλοῦσιν οἱ υἱοὶ Ἰσραὴλ, καὶ διὰ προστάγματος Κυρίου ἀπαροῦσι... καὶ ἐπισφαλῆ τὴν παράβασιν τοῖς ἐθέλουσι ῥᾳθυμεῖν ἀπό γε τούτου δεικνύς.

Ἀλλὰ ταυτὶ μὲν ἱστορικῶς. Θεωρῶμεν δὲ ἤδη πνευματικῶς. Ἅμα τε γὰρ ἐγήγερται καὶ ἀνέτειλεν ἐπὶ τῆς γῆς ἡ ἀληθεστάτη σκηνὴ, τουτέστιν ἡ Ἐκκλησία, πεπλήρωται τῆς δόξης τοῦ Χριστοῦ· τὸ γὰρ καλύπτεσθαι τῇ νεφέλῃ τὴν ἀρχαίαν σκηνὴν, οὐχ ἕτερον, οἶμαί που, παρὰ τοῦτο δηλοῖ.

Πεπλήρωκε τοίνυν τῆς ἑαυτοῦ δόξης τὴν Ἐκκλησίαν ὁ Χριστὸς, καὶ τοῖς μὲν ἐν ἀμαθίᾳ καὶ πλάνῃ, καθάπερ ἐν νυκτὶ καὶ σκότῳ διατρίβουσι, πυρὸς ἀναλάμπει δίκην, τὸν νοητὸν δηλονότι φωτισμὸν ἐνιεὶς, τοῖς γε μὴν ἤδη πεφωτισμένοις, καὶ ἡμέραν ἔχουσιν ἐν καρδίᾳ τὴν νοητὴν, τὴν παρ' ἑαυτοῦ σκιάν τε καὶ σκέπην δωρούμενος, καὶ δρόσοις αὐτοὺς καταπιαίνων πνευματικαῖς, τουτέστι, ταῖς ἄνωθέν τε καὶ διὰ τοῦ Πνεύματος παρακλήσεσι. Τοῦτο γάρ ἐστι τὸ ὡς ἐν εἴδει μὲν πυρὸς ὁρᾶσθαι τὴν νύκτα, ἐν δὲ εἴδει νεφέλης, τὴν ἡμέραν. Ἔδει γὰρ, ἔδει τοῖς μὲν ἔτι νηπίοις φωτισμοῦ καὶ ἐλλάμψεως, τῆς ἀποφερούσης εἰς θεογνωσίαν· τοῖς δὲ τούτων ἀνωτέρω καὶ λελαμπρυσμένοις διὰ τῆς πίστεως, σκέπης καὶ ἐπικουρίας, ὡς ἂν δύναιντο γενναίως διενεγκεῖν τοῦ παρόντος βίου τὸν καύσωνα καὶ τῆς ἡμέρας τὸ βάρος· «Πάντες γὰρ οἱ θέλοντες ζῇν εὐσεβῶς ἐν Χριστῷ, διωχθήσονται.»

Ἀπαιρούσης δὲ τῆς νεφέλης, συναπαίρει καὶ ἡ σκηνὴ, καὶ καταλυούσης συγκαθίσταται, καὶ σὺν αὐτῇ τοῦτο ἔδρων οἱ ἐξ Ἰσραήλ· ἕπεται γὰρ ἡ Ἐκκλησία πανταχῆ τῷ Χριστῷ, καὶ ἡ τῶν πιστευόντων ἁγία πληθὺς τοῦ καλοῦντος εἰς σωτηρίαν οὐκ ἀπονοσφίζεται.

Cycle A: Matthew 18:15-20

Peter Chrisologus, Sermon 139 (PL 52, 573-575)

Sicut in terra latet aurum, ita diuinus sensus uerbis celatur humanis. Et ideo quotiens dominica nobis eloquia panduntur, mens uigilet, animus intendat, ut intellectus possit scientiae caelestis intrare secretum. Quare dominus hodie sic coeperit, audiamus. «Adtendite,» inquit, «uobis... Si peccauerit in te frater tuus, increpa illum, et si poenitentiam egerit, dimitte illi.» Age, homo, mandante deo, dei uices: dimitte peccata, esto misericors ad delicta, in te commissorum tu remissor esto peccatorum , tu modo ne perdas in te diuinae infulas potestatis; quicquid in alio tu non remiseris, tibi in alio tu negabis...

Increpa ut iudex, ut frater remitte, quia iuncta libertati caritas, caritati mixta libertas, et terrorem conprimit, et suscitat fratrem. Fratrem frater est in febre cum laedit, est in frenesi proximo proximus cum delinquit, est sibi nescius, est humanitatis extraneus; huic qui per conpassionem non subuenit, hunc qui per patientiam non curat, non per ueniam sanat, sanus non est, aegrotat infirmius, uiscera non habet, et ab humano sensu monstratur alienus. Furit frater: adscribe aegritudini; insanit frater: adscribe tu quod sic geritur febri, et fratri non poteris inputare conmissum, dabis que tu prudenter infirmitati culpam, fratri ueniam, ut illius sanitas ad tuam gloriam recurrat, illius uenia tuum redundet ad praemium.

«Si peccauerit,» inquit, «in te frater tuus, increpa illum»... Remitte peccanti, remitte poenitenti, ut cum tu peccaueris, repensetur tibi uenia, non donetur. Bona semper uenia, sed tunc dulcissima cum debetur. Vicit poenam, iudicem praeuenit, euasit iudicium, qui remittendo ante sibi ueniam quam delinqueret, iam prouidit.

Et si septies, inquit, peccauerit in te, et septies in die conuersus fuerit ad te dicens: poenitet me, dimitti illi septies. Quare ueniam lege constringit, angustat numero, et definitione concludit, suam sic pulsat per misericordiam, per gratiam sic relaxat? si septies, si octies, uincit numerus gratiam? bonitati calculus obsistit? et addicit una culpa poenae, quem commissa septem ueniae iam dederunt? absit! primum moralis intelligentia quod exigit: pietatem misericordiam que minus, non amplius, fecisse, peccatum est. Nam sicut felix ille, qui septies remisit, ita felicior est iste, septuagies septies qui remisit.

Petrus, mandati inmemor huius, interrogat dominum dicens: «si peccauerit in me frater meus, quotiens remittam illi? septies?» respondit dominus: «non solum septies, sed septuagies septies.» Perscriptus ergo numerus non angustat ueniam, sed dilatat, et quod praecepto finit, sine fine relinquit arbitrio, ut si quantum iusserit remiseris, tantum sit oboedientiae, sin amplius sit praemii... Et si septimus numerus septimplicatus per dies, per menses, per annos, tantum contulit remissionis et ueniae, septimplicatus septuagies septies septimus numerus quid adferre possit, christianus aestimet et aduertat auditor. Tunc uere cessabit crediti contractus et debiti, tunc uere abolebitur tota conditio seruitutis, tunc illa, illa ueniet sine fine libertas, tunc aeternus ager uicturis semper remeabit. Veniet, ueniet remissio tunc uera, quando abolebitur etiam necessitas ipsa peccandi, quando pereunte inmunditia mundus uere iam uocabitur mundus, quando redeunte uita mors non erit, quando regnante christo diabolus iam peribit.

Orate, fratres, ut et nobis dominus augeat fidem, quatenus haec credere et tenere possimus.

Cycle A: Matthew 18:21-35

Augustine of Hippo, Sermon 83, 2-4 (PL 38, 515-516)

Ergo hanc similitudinem ad nostram instructionem proposuit, et admonendo perire nos noluit. «sic,» inquit, «et uobis faciet pater uester coelestis, si non remiseritis unusquisque uestrum fratri suo ex cordibus uestris.»

ecce, fratres, res in aperto est, admonitio utilis; et ualde salubris obedientia debetur, ut quod iussum est impleatur. quia omnis homo et debitor est dei, et debitorem habet fratrem suum. quis est enim qui non sit debitor dei, nisi in quo nullum potest inueniri peccatum? quis est autem qui non habeat debitorem fratrem, nisi in quem nemo peccauit? putas ne quisquam in genere humano reperiri potest, qui non et ipse aliquo peccato obstrictus sit fratri suo? debitor est ergo omnis homo, habens tamen et ipse debitorem. ideo deus iustus constituit tibi regulam in debitore tuo, quod faciet et ipse cum suo.

duo sunt enim opera misericordiae, quae nos liberant, quae breuiter ipse dominus posuit in euangelio, dimittite, et dimittetur uobis; date, et dabitur uobis. dimittite, et dimittetur uobis, ad ignoscendum pertinet. date, et dabitur uobis, ad praestandum beneficium pertinet. quod ait de ignoscendo; et tu uis tibi ignosci quod peccas, et habes alium cui tu possis ignoscere. rursus quod pertinet ad tribuendum beneficium; petit te mendicus, et tu es dei mendicus. omnes enim quando oramus, mendici dei sumus: ante ianuam magni patrisfamilias stamus, imo etiam prosternimur, supplices ingemiscimus, aliquid uolentes accipere; et ipsum aliquid, ipse deus est.

quid a te petit mendicus? panem. et tu quid petis a deo, nisi christum, qui dicit, ego sum panis uiuus, qui de coelo descendi? ignosci uobis uultis? ignoscite: remittite, et remittetur uobis...

si enim consideremus peccata nostra, et numeremus quid facto, quid oculo, quid aure, quid cogitatione, quid innumerabilibus motibus; nescio utrum dormiamus sine talento. ergo quotidie petimus, quotidie diuinas aures orando pulsamus, quotidie nos prosternimus et dicimus: dimitte nobis debita nostra, sicut et nos dimittimus debitoribus nostris. quae debita tua? omnia, an aliquam partem? respondebis, omnia. sic ergo et tu debitori tuo. hanc ergo regulam ponis, hanc conditionem loqueris: hoc pacto et placito quando oras, commemoras, ut dicas, dimitte nobis, sicut et nos dimittimus debitoribus nostris.

Cycle A: Matthew 20:1-16a

Augustine of Hippo, Sermon 87, 1,5,6 (PL 38, 530,531,532,533)

De sancto euangelio praesenti tempori consonantem similitudinem audistis de his qui operantur in uinea. est enim modo tempus uindemiae corporalis. est autem et spiritualis uindemia, ubi deus gaudet ad fructum uineae suae... «simile est regnum coelorum patrifamilias, qui exiit conducere operarios ad uineam suam»...

quid est ergo, quod a nouissimis coepit reddere? nonne omnes, sicut legimus, simul accepturi sunt? legimus enim in alio loco euangelii, quia dicturus est eis quos ponet ad dexteram: «uenite, benedicti patris mei, percipite regnum quod uobis paratum est ab initio mundi.» si ergo omnes simul accepturi sunt, quomodo hic intelligimus priores accepisse illos qui undecima operati sunt, et posteriores illos qui prima? si potuero sic dicere, ut perueniat ad intellectum uestrum, deo gratias. illi enim debetis gratias agere, qui uobis per nos erogat: non enim de nostro erogamus.

si interroges de duobus, uerbi gratia, quis prior acceperit, qui post unam horam accepit, an qui post duodecimam; omnis homo respondet quia prior accepit, qui post unam horam accepit, quam qui post duodecimam. sic ergo quamuis una hora acceperint omnes, tamen quia alii acceperunt post unam horam, alii acceperunt post duodecimam horam, illi dicti sunt priores accepisse, qui post modicum temporis acceperunt.

primi iusti, sicut abel, sicut noe, quasi prima hora uocati, felicitatem resurrectionis nobis cum accepturi sunt. alii iusti post illos, abraham, isaac, iacob, et quicumque erant saeculi ipsorum, quasi tertia hora uocati, felicitatem resurrectionis accepturi sunt nobis cum. alii iusti, moyses et aaron, et quicumque cum illis tanquam hora sexta uocati, felicitatem resurrectionis nobis cum accepturi sunt. post ipsos prophetae sancti tanquam nona hora uocati, eamdem felicitatem nobis cum accepturi sunt. in fine saeculi omnes christiani tanquam undecima hora uocati, felicitatem illius resurrectionis cum illis accepturi sunt. omnes simul accepturi sunt: sed uidete illos primos, post quantum tempus accipiunt. si ergo illi primi post multum tempus, nos post modicum tempus; quamuis simul accipiamus, priores uidemur accepisse, quia merces nostra non tardabit.

erimus ergo in illa mercede omnes aequales, tanquam primi nouissimi, et nouissimi primi: quia denarius ille uita aeterna est, et in uita aeterna omnes aequales erunt. quamuis enim meritorum diuersitate fulgebunt, alius magis, alius minus: quod tamen ad uitam aeternam pertinet, aequalis erit omnibus. non enim alteri erit longius, alteri breuius, quod pariter sempiternum est: quod non habet finem, nec tibi habebit, nec mihi. alio modo ibi erit castitas coniugalis, alio modo ibi erit integritas uirginalis: alio modo ibi erit fructus boni operis, alio modo corona passionis. illud alio modo: illud alio modo: tamen quantum pertinet ad uiuere in aeternum, nec ille plus uiuet illo, nec ille plus illo. pariter enim sine fine uiuunt, cum in suis quisque claritatibus uiuat: et ille denarius uita aeterna est.

Cycle A: Matthew 21:28-32

Clement Alexandria, The salvation of the rich, 39-40 (PG 9, 643-646)

Παντὶ γὰρ τῷ μετ' ἀληθείας ἐξ ὅλης τῆς καρδίας ἐπιστρέψαντι πρὸς τὸν θεὸν ἀνεῴγασιν αἱ θύραι καὶ δέχεται τρισάσμενος πατὴρ υἱὸν ἀληθῶς μετανοοῦντα· ἡ δ' ἀληθινὴ μετάνοια τὸ μηκέτι τοῖς αὐτοῖς ἔνοχον εἶναι, ἀλλὰ ἄρδην ἐκριζῶσαι τῆς ψυχῆς ἐφ' οἷς ἑαυτοῦ κατέγνω θάνατον ἁμαρτήμασιν· τούτων γὰρ ἀναιρεθέντων αὖθις εἰς σὲ θεὸς εἰσοικισθήσεται. μεγάλην γάρ φησι καὶ ἀνυπέρβλητον εἶναι χαρὰν καὶ ἑορτὴν ἐν οὐρανοῖς τῷ πατρὶ καὶ τοῖς ἀγγέλοις ἑνὸς ἁμαρτωλοῦ ἐπιστρέψαντος καὶ μετανοήσαντος. διὸ καὶ κέκραγεν· «ἔλεον θέλω καὶ οὐ θυσίαν· οὐ βούλομαι τὸν θάνατον τοῦ ἁμαρτωλοῦ, ἀλλὰ τὴν μετάνοιαν· κἂν ὦσιν αἱ ἁμαρτίαι ὑμῶν ὡς φοινικοῦν ἔριον, ὡς χιόνα λευκανῶ, κἂν μελάντερον τοῦ σκότους, ὡς ἔριον λευκὸν ἐκνίψας ποιήσω.»

θεῷ γὰρ μόνῳ δυνατὸν ἄφεσιν ἁμαρτιῶν παρασχέσθαι καὶ μὴ λογίσασθαι παραπτώματα. ὅπου γε καὶ ἡμῖν παρακελεύεται τῆς ἡμέρας ἑκάστης ὁ κύριος ἀφιέναι τοῖς ἀδελφοῖς μετανοοῦσιν. εἰ δὲ ἡμεῖς πονηροὶ ὄντες ἴσμεν ἀγαθὰ δόματα διδόναι, πόσῳ μᾶλλον ὁ πατὴρ τῶν οἰκτιρμῶν. ὁ ἀγαθὸς πατὴρ πάσης παρακλήσεως. ὁ πολύσπλαγχνος καὶ πολυέλεος πέφυκε μακροθυμεῖν· τοὺς ἐπιστρέψαντας περιμένει· ἐπιστρέψαι δέ ἐστιν ὄντως ἀπὸ τῶν ἁμαρτημάτων τὸ παύσασθαι καὶ μηκέτι βλέπειν εἰς τὰ ὀπίσω.

Τῶν μὲν οὖν προγεγενημένων θεὸς δίδωσιν ἄφεσιν, τῶν δὲ ἐπιόντων αὐτὸς ἕκαστος ἑαυτῷ. καὶ τοῦτ' ἔστι μεταγνῶναι τὸ καταγνῶναι τῶν παρῳχημένων καὶ αἰτήσασθαι τούτων ἀμνηστίαν παρὰ πατρός. ὃς μόνος τῶν ἁπάντων οἷός τέ ἐστιν ἄπρακτα ποιῆσαι τὰ πεπραγμένα ἐλέῳ τῷ παρ' αὑτοῦ καὶ δρόσῳ πνεύματος ἀπαλείψας τὰ προημαρτημένα...

ὁ κλέπτης, ἄφεσιν βούλει λαβεῖν; μηκέτι κλέπτε· ὁ μοιχεύσας, μηκέτι πυρούσθω· ὁ πορνεύσας, λοιπὸν ἁγνευέτω· ὁ ἁρπάσας, ἀποδίδου καὶ προσαποδίδου· ὁ ψευδομάρτυς, ἀλήθειαν ἄσκησον· ὁ ἐπίορκος, μηκέτι ὄμνυε· καὶ τὰ ἄλλα πάθη σύντεμε, ὀργήν, ἐπιθυμίαν, λύπην, φόβον, ἵνα εὑρεθῇς ἐπὶ τῆς ἐξόδου πρὸς τὸν ἀντίδικον ἐνταῦθα διαλελύσθαι φθάνων. ἔστιν μὲν οὖν ἀδύνατον ἴσως ἀθρόως ἀποκόψαι πάθη σύντροφα, ἀλλὰ μετὰ θεοῦ δυνάμεως καὶ ἀνθρωπείας ἱκεσίας καὶ ἀδελφῶν βοηθείας καὶ εἰλικρινοῦς μετανοίας καὶ συνεχοῦς μελέτης κατορθοῦται.

Cycle A: Matthew 21:33-43

Cyril of Alexandria, Commentary on Isaiah, 4:4 (PG 70, 1042-1043)

Κόπος γὰρ ἦν τῷ Λόγῳ τὸ γενέσθαι καθ' ἡμᾶς, καὶ τῆς ἀνθρωπίνης ἀνασχέσθαι μικροπρεπείας. Ἀλλ' ἡ κρίσις μου, φησὶν, ὁ Πατὴρ, οὓς δεδαπάνηκα πόνους ὑπέρ γε τῆς αὐτῶν σωτηρίας. Διὰ τοῦτο, καὶ ἡ κρίσις ἐξενήνεκται παρ' αὐτοῦ...

Βούλει τὴν κρίσιν ἰδεῖν τοῦ Πατρὸς, ἤτοι τὴν ἐπ' ἐκείνοις ψῆφον, ἄκουε τοῦ Σωτῆρος λέγοντος τοῖς τῶν Ἰουδαίων καθηγηταῖς· «Ἄνθρωπός τις ἦν οἰκοδεσπότης, ὅστις ἐφύτευσεν ἀμπελῶνα, καὶ φραγμὸν αὐτῷ περιέθηκε, καὶ ὤρυξεν ἐν αὐτῷ ληνὸν, καὶ ᾠκοδόμησε πύργον, καὶ ἐξέδοτο αὐτὸν γεωργοῖς, καὶ ἀπεδήμησεν.» Εἶτά φησιν· «Πέπομφε δούλους ἀποληψομένους τοὺς καρποὺς, καὶ πάντες κεκινδυνεύκασιν. Ἐπειδὴ δὲ ὕστερον ἀπέστειλε τὸν υἱὸν, καὶ αὐτὸν ἑωρακότες, φησιν, εἶπον· Οὗτός ἐστιν ὁ κληρονόμος ἐν ἑαυτοῖς, δεῦτε, ἀποκτείνωμεν αὐτὸν, καὶ σχῶμεν ἑαυτοῖς τὴν κληρονομίαν αὐτοῦ.» Καὶ δὴ καὶ ἀπεκτόνασι.

Ταύτης ῥηθείσης αὐτοῖς τῆς παραβολῆς, εἴρηται πάλιν ὁ Κύριος λέγων· «Ὅταν οὖν ἔλθῃ ὁ κύριος τοῦ ἀμπελῶνος, τί ποιήσει τοῖς γεωργοῖς ἐκείνοις;» Οἱ δὲ πρὸς αὐτόν· «Κακῶς κακοὺς ἀπολέσει αὐτοὺς, καὶ τὸν ἀμπελῶνα ἐκδώσει ἑτέροις, οἵτινες ἀποδώσουσιν αὐτῷ τοὺς καρποὺς ἐν τοῖς καιροῖς αὐτῶν.» Καὶ πρός γε ταῦτά φησιν ὁ Χριστός· «Διὰ τοῦτο λέγω ὑμῖν, ἀρθήσεται ἀφ' ὑμῶν ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν, καὶ δοθήσεται ἔθνει ἑτέρῳ ποιοῦντι τοὺς καρποὺς αὐτῆς.» Ὃ δὴ καὶ εἰς πέρας ἐνήνεκται.

Τέθεινται γὰρ ἕτεροι τῶν ἀμπελώνων μελεδωνοὶ, καὶ σοφοὶ γηπόνοι, τοῦτ' ἔστιν, οἱ θεσπέσιοι μαθηταί. Ἐπὶ τούτων ὑετοὺς ἡμῖν αἱ νεφέλαι καθῆκαν, καίτοι τὸν Ἰουδαϊκὸν ἀμπελῶνα μηκέτι κατάρδειν κεκελευσμέναι. Ἐπὶ τούτων οὐκ ἀκάνθας μᾶλλον, ἀλλὰ σταφυλὴν τετρύγηκεν ὁ Χριστός. Δεδιδάγμεθα γὰρ λέγειν, ὅτι «Ὁ Κύριος δώσει χρηστότητα, καὶ ἡ γῆ ἡμῶν δώσει τὸν καρπὸν αὐτῆς.»

Φαίη δ' ἄν τις, καὶ ἑτέρως, ὅτι γέγονεν ἐν ὀφθαλμοῖς τοῦ Πατρὸς ὁ πόνος τοῦ Υἱοῦ, καὶ κρίσις ἐκβέβηκεν ὀρθή. Καί μοι πάλιν ἄθρει τοῦ λόγου τὴν δύναμιν, ἐννοήσας τὴν οἰκονομίαν, ἣν καὶ αὐτὸς ἡμῖν ὁ πάνσοφος Παῦλος διατρανοῖ λέγων· «Ἐν μορφῇ καὶ ἰσότητι τοῦ Πατρὸς ὄντα τὸν Υἱὸν, οὐχ ἁρπαγμὸν ἡγήσασθαι τὸ εἶναι ἴσα Θεῷ, ἑαυτὸν δὲ κενῶσαι, καὶ ὑπήκοον γενέσθαι τῷ Πατρὶ μέχρι θανάτου, θανάτου δὲ σταυροῦ· ταύτης τε ἕνεκα τῆς αἰτίας ὑπερυψοῦσθαί τε καὶ τὸ ὄνομα αὐτῷ χαρισθῆναι τὸ ὑπὲρ πᾶν ὄνομα, ἵνα ἐν τῷ ὀνόματι αὐτοῦ πᾶν γόνυ κάμψῃ,»

Cycle A: Matthew 22:1-14

Augustine of Hippo, Sermon 90, 1,5,6 (PL 38, 559,561-563)

Nuptias filii regis eius que conuiuium norunt omnes fideles, et apparatus mensae dominicae omnium est uoluntati propositus... «intrauit ergo paterfamilias inspicere discumbentes, et inuenit hominem non habentem uestem nuptialem: et ait illi, amice, quomodo huc uenisti non habens uestem nuptialem?»...

quaeramus ergo, fratres mei, inter fideles qui sunt qui habent aliquid, quod mali non habent, et ipsa erit uestis nuptialis. si sacramenta dixerimus, uidetis quemadmodum sint malis bonis que communia. baptismus est? sine baptismo quidem nemo ad deum peruenit: sed non omnis qui habet baptismum ad deum peruenit. non ergo possum intelligere baptismum esse uestem nuptialem, id est ipsum sacramentum; quam uestem uideo in bonis, uideo in malis. forte altare est, uel quod accipitur de altari. uidemus quia multi manducant, et iudicium sibi manducant et bibunt. quid ergo est? ieiunatur? ieiunant et mali. ad ecclesiam concurritur? concurrunt et mali. postremo miracula fiunt? non solum boni faciunt et mali, sed aliquando non faciunt boni... haec est uestis nuptialis: «finis autem praecepti est,» apostolus dicit, «charitas de corde puro, et conscientia bona, et fide non ficta.» haec est uestis nuptialis.

non quaecumque charitas: nam plerumque uidentur se diligere etiam homines participes malae conscientiae... sed non est in eis charitas de corde puro, et conscientia bona, et fide non ficta. talis charitas uestis est nuptialis.

«si linguis hominum loquar et angelorum, charitatem autem non habeam, factus sum, inquit, ut aeramentum sonans, aut cymbalum tinniens»... «si habuero,» inquit, «prophetiam, et sciero omnia sacramenta, et omnem scientiam, et habuero fidem, ita ut montes transferam, charitatem autem non habeam, nihil sum.» ecce sunt illa miracula hominum plerumque non habentium uestem nuptialem. si haec, inquit, habeam omnia, et christum non habeam, nihil sum. nihil, inquit, sum. ergo prophetia nihil est? ergo scientia sacramentorum nihil est? non illa nihil sunt: sed ego, si illa habeam, et charitatem non habeam, nihil sum. quanta bona nihil prosunt sine uno bono? si non habeam charitatem, si eleemosynas largior in pauperes, si ad confessionem nominis christi usque ad sanguinem, usque ad ignes accedo, possunt ista fieri et amore gloriae, inania sunt. quia ergo possunt fieri etiam amore gloriae inania, non charitate pinguissima pietatis, etiam ipsa commemorat, et ipsa audi: si distribuero omnia mea in usum pauperum, et si tradidero corpus meum ut ardeam, charitatem non habeam, nihil mihi prodest. haec est uestis nuptialis. interrogate uos; si habetis illam, securi estis in conuiuio dominico...

uestis enim nuptialis in honore accipitur coniugationis, id est sponsi et sponsae. nostis sponsum: christus est. nostis sponsam: ecclesia est. deferte nubenti, deferte ducenti. si istis bene detuleritis qui nubent, uos filii eritis. ergo in hoc proficite. diligite dominum, et ibi discite diligere uos: ut cum diligendo dominum dilexeritis uos, securi diligatis proximos sicut uos.

Cycle A: Matthew 22:15-21

Lawrence of Brindisi, Homily 1, for the 22nd Sunday after Pentecost, 2,3,4,6 (Opera omnia, vol. 8, 335-336,339-340,346)

Duas interrogationes habemus in hodierno Evangelio: alteram Pharisaeorum ad Christum, alteram vero Christi ad Pharisaeos; illa tota terrena et diabolica est, haec vero tota coelestis et divina; illa ortum habuit a summa tum ignorantia tum nequitia, ista a summa tum sapientia tum bonitate...

Cuius est imago haec et superinscriptio? Caesaris, inquiunt. Reddite ergo quae sunt Caesaris Caesari et quae sunt Dei Deo: unicuique, inquit, reddendum est quod suum est. Plenam profecto coelesti sapientia atque doctrina sententiam. Docet enim duplex ese dominium: alterum terrenum atque humanum, alterum vero coeleste atque divinum, sicut in coelo duplex est luminare magnum. Docet a nobis duplicem obedientiam requiri servandasque esse tum humanas tum divinas leges, duplicemque censum nobis reddendum: alterum Caesari, alterum Deo; Caesari quidem denarium, in quo Caesaris est imago et superscriptio, Deo autem id quod divina imagine et similitudine insignatum est: Signatum est super nos lumen vultus tui, Domine.

Nos facti sumus ad imaginem et similitudinem Dei. Tu quidem, o christiane, homo es: ergo numisma es divini census, denarium es in quo divini imperatoris imago est et superscriptio. Peto igitur ego cum Christo: Cuius est imago haec et superscriptio? Dicis: Dei. Dico: cur ergo non Deo reddis quod suum est?...

Si vere imago Dei esse volumus, necesse est ut Christo similes simus; ipse enim imago est bonitatis et figura substaniae Dei; Deus autem quos praescivit et praedestinavit conformes fieri imagini Filii sui. Christus autem vere reddidit quae sunt Caesaris Caesari et quae sunt Dei Deo, perfectissime servans utranque tabulam divinae legis, factus obediens usque ad mortem, mortem autem crucis, fuitque virtutibus omnibus tum internis tum externis perfectissime praeditus.

Elucet autem in Christo hodie summa prudentia, qua laqueos inimicorum cavit, prudentissimo sapientissimoque dato responso; elucet et iustitia, quam docet ut unicuique quod suum est reddatur, unde ipse quoque tributum solvere voluit, dato pro se et Petro didrachmate; elucet animi fortitudo, qua libere veritatem docuit, solvenda esse Caesari tributa, nihil veritus Iudaeos qui id mosleste ferebant... Haec est enim via Dei quam Christus in veritate docuit...

Qui igitur vita et moribus virtutibusque Christo similis et conformis est, hic vere divinam repraesentat imaginem; reformatio autem divinae huius imaginis in perfecta iustitia consistit: Reddite quae sunt Caesaris Caesari et quae sunt Dei Deo, unicuique quod suum est.

Cycle A: Matthew 22:34-40

Quodvultdeus (attributed) (PLS 3, 312-313)

Dicturus sum dilectioni uestrae de ipsa dilectione de qua Dominus ait: Diliges Dominum Deum tuum ex toto corde tuo et ex tota anima tua et ex tota uirtute tua, et diliges proximum tuum tamquam te ipsum. Hoc enim uoluit quia In his duobus praeceptis tota lex pendet et prophetae.  Diliges ergo Dominum Deum tuum et diliges fratrem tuum, quia qui diligit fratrem suum in lumine manet et scandalum non est in eo... Amate ergo uos, fratres carissimi. Amate amicos. Amate inimicos. Quid inde perdetis unde multos adquiretis? Ipsum Dominum audiamus in euangelio dicentem: Mandatum nouum do uobis ut uos inuicem diligatis. In hoc cognoscent omnes homines quia uere discipuli mei estis, si dilectionem ueram inuicem habueritis.

Ipse Dominus qui praecepit ut nos inuicem diligamus, uidete qualiter dilexerit omnes. Dilexit discipulos suos sequentes se ut comites. Dilexit iudaeos persequentes se ut inimicos; praedicauit discipulis regnum caelorum. Audierunt eum et dimissis omnibus secuti sunt eum, et ait illis: Si feceritis quod ego mando uobis, iam non dico uos seruos sed amicos.

Ergo amici erant qui quod iubebat credentes faciebant. Ibi pro eis orauit ubi ait: Pater, uolo ut ubi ego sum ei ipsi sint mecum, et uideant gloriam meam quam dedisti mihi ante mundi constitutionem... Sed numquid pro amicis orauit et pro inimicis tacuit? Audi et disce. In ipsa passione sua cum cognosceret Iudaeos frementes, aduersus se saeuientes, undique crucifigendum clamantes, furento insultantes, clamauit uoce magna ad Patrem et dixit: Pater, ignosce illis, quia nesciunt quod faciunt. Tam quam diceret: Excaecauit illos malicia sua; ignoscat illis clementia tua. Et tamen non fuit inanis posutlatio eius ad Patrem, quia multi Iudaeorum postea crediderunt. Et sanguinem quem fuderunt saeuientes, biberunt credentes. Et facti sunt sequentes, qui fuerant persequentes.

Haec uia, qua ambulauit Christus. Ipsum sequamur ut non inaniter Christiani uocemur.

Cycle A: Matthew 25:1-13

Gregory Nazianzen, Sermon 40 for the Baptism of Christ, 46 (PG 36, 426-428)

Ἡ στάσις, ἣν αὐτίκα στήσῃ μετὰ τὸ βάπτισμα πρὸ τοῦ μεγάλου βήματος, τῆς ἐκεῖθεν δόξης ἐστὶ προχάραγμα. Ἡ ψαλμῳδία, μεθ' ἧς δεχθήσῃ, τῆς ἐκεῖθεν ὑμνῳδίας προοίμιον. Αἱ λαμπάδες, ἅσπερ ἀνάψεις, τῆς ἐκεῖθεν φωταγωγίας μυστήριον, μεθ' ἧς ἀπαντήσομεν τῷ νυμφίῳ φαιδραὶ καὶ παρθένοι ψυχαὶ, φαιδραῖς ταῖς λαμπάσι τῆς πίστεως, μήτε καθεύδουσαι διὰ ῥᾳθυμίαν, ἵνα μὴ λάθῃ παρὼν ἀδοκήτως ὁ προσδοκώμενος, μήτε ἄτροφοι, καὶ ἀνέλαιοι, καὶ καλῶν ἔργων ἐπιδεεῖς, ἵνα μὴ τοῦ νυμφῶνος ἐκπέσωμεν.

Ὁρῶ γὰρ τὸ πάθος, ὡς ἐλεεινόν. Ὁ μὲν παρέσται, ἀπαιτούσης τῆς κραυγῆς τὴν ἀπάντησιν· αἱ δὲ ἀπαντήσονται, ὅσαι φρόνιμοι, μετὰ λαμπροῦ τοῦ φωτὸς, καὶ δαψιλεστέρας τῆς τούτου τροφῆς· αἱ δὲ ταραχθήσονται ζητοῦσαι τὸ ἔλαιον οὐκ ἐν καιρῷ παρὰ τῶν ἐχόντων. Ὁ δὲ εἰσελεύσεται δρομαῖος· αἱ δὲ συνεισελεύσονται· αἱ δὲ ἀποκλεισθήσονται, τὸν τοῦ εἰσελθεῖν καιρὸν εἰς τὸ παρασκευάσασθαι δαπανήσασαι, καὶ πολλὰ μετακλαύσονται, ὀψὲ μαθοῦσαι τὴν ζημίαν τῆς ῥᾳθυμίας, ὅταν μηκέτι ὁ νυμφὼν αὐταῖς εἰσιτητὸς ᾖ, καὶ πολλὰ δεομέναις, ὃν κακῶς ἑαυταῖς ἀπέκλεισαν·

ἄλλον τρόπον μιμησάμεναι τοὺς ὑστεροῦντας τοῦ γάμου, ὃν ὁ καλὸς πατὴρ ἑστιᾷ τῷ καλῷ νυμφίῳ, διὰ τὴν γυναῖκα τὴν νεόνυμφον, ἢ διὰ τὸν ἀγρὸν τὸν νεώνητον, ἢ τὸ ζεῦγος τῶν βοῶν, ἃ κακῶς ἐκτήσαντο, διὰ τῶν μικρῶν τὰ μείζονα ζημιούμενοι.

Οὐδεὶς γὰρ ἐκεῖ τῶν ὑπεροπτικῶν καὶ ῥᾳθύμων, οὐδὲ τῶν ῥυπαρῶς, ἀλλ' οὐ νυμφικῶς ἐστολισμένων, κἂν ἐντεῦθεν ἑαυτὸν ἀξιώσῃ τῆς ἐκεῖθεν λαμπροφορίας, καὶ λαθὼν ἑαυτὸν παρενείρῃ, κεναῖς ἐλπίσιν ἐξαπατώμενος.

Εἶτα τί; Ὅταν ἔνδον γενώμεθα, τότε οἶδεν ὁ νυμφίος ἃ διδάξει, καὶ ἃ συνέσται ταῖς συνεισελθούσαις ψυχαῖς. Συνέσται δὲ, ὡς οἶμαι, διδάσκων τὰ τελεώτερά τε καὶ καθαρώτερα· ὧν καὶ ἡμεῖς μεταλάβοιμεν, οἵ τε διδάσκοντες ταῦτα καὶ οἱ μανθάνοντες, ἐν αὐτῷ Χριστῷ τῷ Κυρίῳ ἡμῶν, ᾧ ἡ δόξα καὶ τὸ κράτος εἰς τοὺς αἰῶνας. Ἀμήν.

Cycle A: Matthew 25:14-30

Orígen, Commentary on Matthew, 68-69 (PG 13, 1709-1710 — no Greek)

Mihi hoc videtur in loco isto quoniam iustus seminat in spiritu, ex quo et metet vitam aeternam. Omnia autem quae ab altero, id est a iusto viro, seminatur et metuntur ad vitam aeternam, metit Deus; Dei enim est possessio iustus, qui metit ubi non ipse seminavit, sed ille iustus.

Consequenter et illud dicemus, quoniam iustus dispersit, dedit pauperibus. Dominus autem in suo colliget universa quantacunque iustus dispersit et dedit pauperibus. Metens autem quae non seminavit, et congregans quae non sparsit, sibi computat et sibi arbitratur esse collata, quaecunque pauperibus fidelibus fuerint seminata vel sparsa, dicens ad eos qui bene proximis suis fecerunt: «Venite, benedicti Patris mei, haereditate regnum quod vobis paratum est. Esurivi enim, et didistis mihi manducare,» et caetera. Et quia vult metere ubi non seminavit, et congregare ubi non sparsit, cum non invenerit, dicet ad eos qui non praebuerunt ei metere et congregare: «Discedite a me, maledicti, in ignem aeternum, quem praeparavit Pater meus diabolo et angelis eius. Esurivi enim, et non dedistis mihi manducare,» et caetera. Nam et vere «durus» est, secundum quod ait Matthaeus, et «austerus,» secundum quod ait Lucas. Sed his qui misericordia Dei abuntuntur ad negligentiam suam, non ad conversationem suam, sicut ait Apostolus: «Vide bonitatem Dei et severitatem» in eos quidem qui ceciderunt severitatem, in te autem bonitatem si permanseris in bonitate.

Qui enim bonum iudicat Deum, credens indulgentiam accipere si fuerit conversus ad eum, illi bonus est Deus. Qui autem existimat eum sic bonum, ut non curet de peccatis peccantium, illi non est bonus Deus, sed austerus. Zelans est enim super peccata hominum contemnentium se. Tamen quasi Christo metente quae non seminavimus, et congregante quae non sparsimus, seminemus in spiritu, et spargamus pauperibus, et talentum Dei non abscondamus in terra.

Nec enim bonus huiusmodi timor, nec liberat nos talis timor ab exterioribus tenebris illis cum fuerimus damnati quasi mali servi et pigri. Mali quidem, quia non sumus usi probata illa pecunia Dominicorum verborum cum quibus poteramus negotiari et discutere Christianitatis eloquia, et acquirere bonitatis Dei altiora mysteria. Pigri autem, quia non fuimus operati cum eloquiis Dei salutem, vel nostram, vel aliorum, cum deberemus mittere pecuniam Domini nostri, id est eloquia, auditoribus nummulariis qui omnia tentant, et probant, ut bonum quidem dogma et verum teneant, reprobum autem et falsum repellant, ut cum venerit Dominus, eloquia illa quae commisimus nos, cum usuris recipiat, et cum additamentis ab eis qui acceperunt a nobis. Omnis enim pecunia, id est, omne verbum quod habet in se formam Dei regalem, et imaginem Verbi eius, legitimum est.

CHRIST THE KING

Cycle A: Matthew 25:31-46

Cyril of Alexandria, Commentary on John, Book 9 (PG 74, 266)

Μετὰ γὰρ τὴν ἐκ νεκρῶν ἀναβίωσιν, κατορθώσας τῇ ἡμετέρᾳ φύσει τὴν εἰς ὅπερ ἦν ἐξ ἀρχῆς ἐπαναδρομὴν, καὶ ἀποδείξας τὸν ἄνθρωπον ἄφθαρτον, ὡς ἐν ἀπαρχῇ καὶ πρώτῳ τῷ ἰδίῳ ναῷ, ἀνέβη πρὸς τὸν ἐν τοῖς οὐρανοῖς Πατέρα καὶ Θεόν· ἀλλ' ὀλίγον μεταξὺ διατελέσας χρόνον, καταβήσεται πάλιν, καθάπερ πιστεύομεν, καὶ ἐπανήξει πάλιν πρὸς ἡμᾶς «ἐν τῇ δόξῃ τοῦ Πατρὸς αὐτοῦ μετὰ τῶν ἁγίων ἀγγέλων,» καὶ προθήσει μὲν ἅπασι τὸ φρικωδέστατον βῆμα πονηροῖς τε καὶ ἀγαθοῖς.

σύμπαν γὰρ ἥξει τὸ ποιηθὲν εἰς κρίσιν· ἀναλόγως δὲ τοῖς ἑκάστῳ βεβιωμένοις ἀποδιδοὺς τὰ πρέποντα, τοῖς μὲν ἐξ εὐωνύμων ἐρεῖ, τουτέστι, τοῖς τὰ ἐν κόσμῳ πεφρονηκόσι ποτέ «Πορεύεσθε ἀπ' ἐμοῦ κατηραμένοι εἰς τὸ πῦρ τὸ αἰώνιον τὸ ἡτοιμασμένον τῷ διαβόλῳ καὶ τοῖς ἀγγέλοις αὐτοῦ·» τοῖς γε μὴν ἐκ δεξιῶν, τουτέστι, τοῖς ὁσίοις καὶ ἀγαθοῖς «Δεῦτε οἱ εὐλογημένοι τοῦ Πατρός μου, κληρονομήσατε τὴν ἡτοιμασμένην ὑμῖν βασιλείαν ἀπὸ καταβολῆς κόσμου.»

συνέσονται γὰρ καὶ συμβασιλεύσουσι τῷ Χριστῷ, καὶ τοῖς οὐρανίοις ἐντρυφήσουσιν ἀγαθοῖς, σύμμορφοι γεγονότες τῆς ἀναστάσεως αὐτοῦ, καὶ τῆς μὲν ἀρχαίας φθορᾶς διαδράντες τοὺς βρόχους, μακρᾷ δὲ καὶ ἀμυθήτῳ περιβληθέντες ζωῇ, καὶ ἀτελευτήτως τῷ ἀεὶ ζῶντι συζῶντες Δεσπότῃ. ὅτι γὰρ οἱ θεοφιλῆ καὶ ἐξαίρετον ἀσκήσαντες βίον, ἀδιαλείπτως συνέσονται τῷ Χριστῷ, θεωροῦντες δηλονότι τὸ θεῖον αὐτοῦ καὶ ἄῤῥητον κάλλος, σαφηνιεῖ λέγων ὁ Παῦλος «Ὅτι αὐτὸς ὁ Κύριος ἐν κελεύσματι, ἐν φωνῇ ἀρχαγγέλου καὶ ἐν σάλπιγγι Θεοῦ καταβήσεται ἀπ' οὐρανοῦ, καὶ οἱ νεκροὶ ἐν Χριστῷ ἀναστήσονται πρῶτον, ἔπειτα ἡμεῖς οἱ ζῶντες οἱ περιλειπόμενοι σὺν αὐτοῖς ἁρπαγησόμεθα ἐν νεφέλαις εἰς ἀπάντησιν τοῦ Κυρίου εἰς ἀέρα, καὶ οὕτως πάντοτε σὺν Κυρίῳ ἐσόμεθα·»

καὶ πάλιν πρὸς τοὺς νεκροῦν ἑλομένους τὰ ἐν κόσμῳ πάθη «Απεθάνετε γὰρ, καὶ ἡ ζωὴ ὑμῶν κέκρυπται σὺν τῷ Χριστῷ ἐν τῷ Θεῷ, ὅταν ὁ Χριστὸς φανερωθῇ ἡ ζωὴ ὑμῶν, τότε καὶ ὑμεῖς φανερωθήσεσθε σὺν αὐτῷ ἐν δόξῃ.» οὐκοῦν· ἀνακεφαλαιώσομαι γὰρ τοῦ λόγου τὴν δύναμιν· οἱ μὲν τῶν ἐν κόσμῳ κακῶν ἐρασταὶ κατοιχήσονται πρὸς τὸν ᾅδην, καὶ ἐκ προσώπου γενήσονται Χριστοῦ· συνέσονται γεμὴν αὐτῷ καὶ συνδιαιτήσονται διὰ παντὸς οἱ τῆς ἀρετῆς ἐρασταὶ, καὶ τὸν ἀῤῥαβῶνα τοῦ Πνεύματος ἀσινῆ τηρήσαντες, συνόντες δὲ δηλονότι, καὶ τὸ θεοπρεπὲς αὐτοῦ κατόψονται κάλλος ἀδιακωλύτως· «Ἔσται γάρ σοι,» φησὶ, «Κύριος φῶς αἰώνιον, καὶ ὁ Θεὸς δόξα σου·»

Cycle B: In 18, 33b-37

Augustine of Hippo, Treatise 115 on John, 2-5 (CCL 36, 644-646).

«Regnum meum non est hoc mundo»... hic est enim regnum eius usque in finem saeculi, habens inter se commixta zizania usque ad messem; messis enim finis est saeculi, quando messores uenient, id est angeli, et colligent de regno eius omnia scandala; quod utique non fieret, si regnum eius non esset hic. sed tamen non est hinc, quia peregrinatur in mundo; regno suo quippe dicit: «de mundo non estis, sed ego uos elegi de mundo.»

Erant ergo de mundo, quando regnum eius non erant, sed ad mundi principem pertinebant. de mundo est ergo quidquid hominum a uero quidem deo creatum, sed ex adam uitiata atque damnata stirpe generatum est; factum est autem regnum non iam de mundo, quidquid inde in christo regeneratum est. sic enim nos deus eruit de potestate tenebrarum, et transtulit in regnum filii caritatis suae; de quo regno dicit: «regnum meum non est de hoc mundo;» uel: «regnum meum non est hinc.»

Dixit itaque ei Pilatus: «ergo rex es tu?» respondit Iesus: «tu dicis quia rex sum ego»... deinde subiungit: «ego in hoc natus sum, et ad hoc ueni in mundum, ut testimonium perhibeam ueritati»... unde manifestum est eum temporalem natiuitatem suam hic commemorasse, qua incarnatus uenit in mundum; non illam sine initio qua deus erat, per quem pater condidit mundum. in hoc ergo se dixit natum, id est propter hoc natum, et ad hoc uenisse in mundum, utique nascendo de uirgine, ut testimonium perhibeat ueritati. sed quia non omnium est fides, adiunxit, atque ait: «omnis qui est ex ueritate, audit meam uocem.»

Audit utique interioribus auribus, id est, obaudit meae uoci; quod tantumdem ualeret si diceret: credit mihi. cum itaque christus testimonium perhibet ueritati, profecto testimonium perhibet sibi; eius quippe uox est: ego sum ueritas; et dixit alio quoque loco: «ego testimonium perhibeo de me.» quod uero ait: «omnis qui est ex ueritate, audit uocem meam,» gratiam commendauit qua secundum propositum uocat...

Dixit ei pilatus: «quid est ueritas?» nec exspectauit audire responsum; sed cum hoc dixisset, iterum exiuit ad iudaeos, et dixit eis: «ego nullam inuenio in eo causam. est autem consuetudo uobis ut unum dimittam uobis in pascha? uultis ergo dimittam uobis regem iudaeorum?» credo cum dixisset pilatus: [quid est ueritas?] in mentem illi uenisse continuo consuetudinem iudaeorum, qua solebat eis dimitti unus in pascha; et ideo non exspectauit ut responderet ei iesus quid est ueritas, ne mora fieret, cum recoluisset morem quo posset eis per pascha dimitti; quod eum ualde uoluisse manifestum est. auelli tamen ex eius corde non potuit iesum regem esse iudaeorum, tamquam hoc ibi, sicut in titulo, ipsa ueritas fixerit, de qua quid esset interrogauit.

GOSPELS

Cycle A: John 6:51-59

Augustine of Hippo, Sermon 272

Hoc quod uidetis in altari dei panis est et calix; quod uobis etiam oculi uestri renuntiant: quod autem fides uestra postulat instruenda, panis est corpus christi, calix sanguis christi.

Breuiter quidem hoc dictum est, quod fidei forte sufficiat: sed fides instructionem desiderat. dicit enim propheta: nisi credideritis, non intelligetis. potestis enim modo dicere mihi: praecepisti ut credamus, expone ut intelligamus. potest enim in animo cuiusquam cogitatio talis suboriri: dominus noster iesus christus, nouimus unde acceperit carnem; de uirgine maria. infans lactatus est, nutritus est, creuit, ad iuuenilem aetatem perductus est, a iudaeis persecutionem passus est, ligno suspensus est, in ligno interfectus est, de ligno depositus est, sepultus est, tertia die resurrexit, quo die uoluit, in coelum ascendit; illuc leuauit corpus suum; inde est uenturus ut iudicet uiuos et mortuos; ibi est modo sedens ad dexteram patris: quomodo est panis corpus eius? et calix, uel quod habet calix, quomodo est sanguis eius?

Ista, fratres, ideo dicuntur sacramenta, quia in eis aliud uidetur, aliud intelligitur. quod uidetur, speciem habet corporalem, quod intelligitur, fructum habet spiritualem. corpus ergo christi si uis intelligere, apostolum audi dicentem fidelibus, uos autem estis corpus christi, et membra.

Si ergo uos estis corpus christi et membra, mysterium uestrum in mensa dominica positum est: mysterium uestrum accipitis. ad id quod estis, amen respondetis, et respondendo subscribitis. audis enim, corpus christi; et respondes, amen. esto membrum corporis christi, ut uerum sit amen.

Quare ergo in pane? nihil hic de nostro afferamus, ipsum apostolum identidem audiamus, qui cum de isto sacramento loqueretur, ait, unus panis, unum corpus multi sumus:  intelligite et gaudete; unitas, ueritas, pietas, charitas. unus panis: quis est iste unus panis? unum corpus multi. recolite quia panis non fit de uno grano, sed de multis estote quod uidetis, et accipite quod estis. hoc apostolus de pane dixit. iam de calice quid intelligeremus, etiam non dictum, satis ostendit. sicut enim ut sit species uisibilis panis, multa grana in unum consperguntur, tanquam illud fiat, quod de fidelibus ait scriptura sancta, erat illis anima una, et cor unum in deum: sic et de uino. fratres, recolite unde fit uinum. grana multa pendent ad botrum, sed liquor granorum in unitate confunditur.

Ita et dominus christus nos significauit. nos ad se pertinere uoluit, mysterium pacis et unitatis nostrae in sua mensa consecrauit. qui accipit mysterium unitatis, et non tenet uinculum pacis, non mysterium accipit pro se, sed testimonium contra se.

Cycle A: Matthew 11:25-30

Bonaventure, Lignum vitae, 29-30,47 (Opera omnia 8:79)

Considera et tu, homo redempte, quis, quantus et qualis est hic, qui pro te pendet in cruce, cuius mors vivificat mortuos, cuiusque transitum et caelum luget et terra, et lapides duri scinduntur...

Porro ut de latere Christi dormientis in cruce formaretur Ecclesia, et Scriptura impleretur quae dicit: Videbunt in quem transfixerunt, divina est ordinatione indultum, ut unus militum lancea latus sacrum illud aperiendo perfoderet, quatenus sanguine cum aqua manante, pretium effunderetur nostrae salutis, quod a fonte, scilicet cordis arcano, profusum, vim daret sacramentis Ecclesiae ad vitam gratiae conferendam, essetque iam in Christo viventibus poculum fontis vivi salientis in vitam aeternam.

Surge ititur, amica Christi, esto sicut columba nidificans in summo ore foraminis, ibi ut passer inveniens domum, vigilare non cesses, ibi tamquam turtur casti amoris pullos absconde, ibi os appone, ut haurias aquas de fontibus Salvatoris. Hic enim est fons egrediens de medio paradisi, qui in quattuor divisus capita et in corda devota diffusus, fecundat et irrigat universam terram.

Ad hunc fontem vitae et luminis curre, cum desiderio vivo, quaecumque es, anima Deo devota, et cordis intima vi ad eum clama: "O ineffabilis decor Dei excelsi et purissima claritas lucis aeternae, vita omnem vitam vivificans, lux omne lumen illuminans et conservans in splendore perpetuo multiformia lumina fulgentia, ante thronum divinitatis tuae a primaevo diluculo!

O aeternum et inaccessibile, clarum et dulce profluvium fontis absconditi ab oculis omnium mortalium, cuius profundum sine fundo, cuius altum sine termino, cuius amplitudo incircumscriptibilis, et cuius puritas imperturbabilis.

Ex quo fluvius procedit, qui laetificat civitatem Dei, ut in voce exultationis et confessionis decantemus tibi cantica laudis, experientia teste probantes, quoniam apud te est fons vitae, et in lumine tuo videbimus lumen.